اثر سالمندی جمعیت بر نظام بازنشستگی ایران: رویکرد مدل نسل‌های هم‌پوشان

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته اقتصاد نظری گرایش محض

چکیده:

کشور ایران یکی از کشورهایی است که روش پرداخت در سیستم بازنشستگی آن روش پرداخت جاری می باشد؛ یکی از مشکلات اصلی روش پرداخت جاری تغییر نسبت جمعیت فعال به جمعیت باز نشسته ( نسبت وابستگی) است . و در ایران این نسبت به طور مداوم در حال کاهش است. زیرا با توجه به سالنامه آماری که در سال ۱۳۹۵منتشر شده است، دیده می‌شود بیشتر از ۵۰ درصد از کل جمعیت کشور را میان سالان تشکیل می‌دهند. در واقع ایران در آستانه‌ی سالمند شدن است و نیازمند برنامه‌ریزی آینده محوری در این زمینه است.هدف این پایان‌نامه بررسی تأثیر سالمندی جمعیت بر نظام بازنشستگی کشور ایران است. برای رسیدن به این هدف الگوی نسل‌های همپوشان ۵۵ دوره‌ای برای اقتصاد ایران با توجه به داده‌های آماری سال ۱۳۹۲ به عنوان مقادیر شروع کالیبره گردیده است. کالیبره کردن الگوی مذکور با استفاده از نرم افزار متلب ورژن R2015b انجام شده است.نتایج حاصل از کالیبره‌سازی حاکی از این است که اگر سن بازنشستگی تا سال ۱۴۳۵ افزایش نیابد کسری به ۹ درصد از تولید ناخالص داخلی می‌رسد. اگر سن بازنشستگی برای زنان در سال ۱۴۳۵ تا ۶۰ سال افزایش یابد، کسری به ۷٫۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کاهش می‌یابد و اگر سن بازنشستگی را برای هر دو جنس به ۶۵ سال افزایش یابد کسری بودجه در اوج خود در سال ۱۴۴۰ تنها ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی خواهد بود و بعد از آن به ۲ درصد نزدیک می‌شود.

کلیدواژه‌ها: سیستم بازنشستگی، سالمندی جمعیت، مدل نسلهای همپوشان، سیستم پرداخت جاری

عنوان فهرست :مطالب صفحه

فصل اول: کلیات و تعاریف تحقیق.. ۱۹

-۱-۱مقدمه: ۲۰

-۲-۱بیان مسئله و تبیین موضوع: ۲۰

-۳-۱ضرورت و اهمیت انجام تحقیق: ۲۳

۴-۱- اهداف اصلی تحقیق: ۲۵

۵-۱-مسئله اصلی تحقیق: ۲۵

۶-۱- فرضیه‌های تحقیق: ۲۵

۷-۱- جامعه‌ی مورد مطالعه: ۲۵

۸-۱- شیوه تجزیه و تحلیل داده‌ها: ۲۵

۹-۱- کاربردهای پژوهش: ۲۶

۱۰-۱- استفاده‌کنندگان از نتیجه پژوهش: ۲۶

11-1-کلمات کلیدی: ۲۶

۱-۱۱-۱- سیستم بازنشستگی: ۲۶

۲-۱۱-۱- سالمندی جمعیت: ۲۷

۳-۱۱-۱-مدل نسل‌های همپوشان: ۲۷

4-11-1- سیستم پرداخت جاری: ۲۷

فصل دوم: ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش…. ۲۸

1-2-مقدمه: ۲۹

۲-۲-تغییرات ساختار سنی جمعیت در ایران: ۳۰

۳-۲-سالمندی جمعیت: ۳۴

1-3-2- میانگین سنی: ۳۵

2-3-2- میانه سنی: ۳۶

4-2-پیامدهای ناشی از سالمندی جمعیت: ۳۸

5-2- انواع نظام‌های بازنشستگی: ۴۰

1-5-2- نظام بازنشستگی بر اساس حقوق تعریف شده: ۴۱

2-5-2- نظام بازنشستگی بر اساس کسور تعریف شده: ۴۲

1-2-5-2- نظام بازنشستگی :DC-FF.. 42

۲-۲-۵-۲- نظام بازنشستگی DC-PAYG: 44

6-2-ارتباط سالمندی جمعیت با سیستم بازنشستگی: ۴۴

7-2- پیشینه پژوهش: ۴۵

1-7-2- پیشینه خارجی: ۴۵

2-7-2- پیشینه داخلی: ۵۰

7-2-جمع بندی فصل: ۵۵

فصل سوم: معرفی الگو و روش تحقیق: ۵۷

1-3- مقدمه: ۵۸

۲-۳-ساختار جمعیتی: ۵۸

3-3- تولید: ۵۹

4-3-بخش خانوار: ۶۰

5-3-سرمایه‌گذاری و بازده دارایی: ۶۳

6-3-بخش دولتی: ۶۳

7-3- بازار و شرایط تعادل: ۶۴

8-3-جمع‌بندی: ۶۵

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل و برآورد الگو: ۷۱

1-4- مقدمه: ۷۲

2-4- کالیبره سازی الگوی نسل‌های همپوشان ۵۵ دوره ای: ۷۳

۳-۴- شبیه سازی با متلب و ارائه نتایج: ۷۵

1-3-4- سناریو آغازین: ۷۶

4-4- میزان اشتغال متناسب با جنسیت و سن: ۷۷

5-4- میزان کل بازنشستگی به عنوان سهم تولید ناخالص داخلی: ۷۸

6-4- افزایش سن بازنشستگی دولتی: ۸۰

7-4 – جمع‌بندی: ۸۲

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها: ۸۵

1-5-مقدمه: ۸۶

2-5-برخی نتایج حاصل از تحقیق: ۸۶

5-3-آزمون فرضیه‌ها: ۸۸

4-5- محدودیت‌های تحقیق: ۹۰

5-5- پیشنهادات تحقیق: ۹۰

6-5- برخی از پیشنهادات دیگر برای ادامه تحقیق: ۹۱

منابع: ۹۳

عنوان فهرست :جدولها صفحه

جدول ۲-۱) متوسط رشد سالانه ی جمعیت کشور(درصد) ۳۲

جدول۲-۲) گروه عمده سنی کل کشور: ۱۳۹۵-۱۳۶۵٫ ۳۲

جدول۲-۳) میانگین سنی جمعیت به تفکیک وضع سکونت: ۱۳۹۵تا ۱۳۸۵. ۳۶

جدول۲-۴) میانه سنی جمعیت به تفکیک وضع سکونت: ۱۳۹۵-۱۳۸۵. ۳۷

جدول ۴-۱) پارامترهای کالیبره شده ۷۳

عنوان فهرست :نمودار صفحه

نمودار۲-۱) مقایسه هرم سنی جمعیت ایران: سال های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵٫ ۳۲

نمودار۲-۲) توزیع جمیت بر حسب گروه های سنی عمده جمعیت: آبان ۱۳۹۰. ۳۳

نمودار۲-۳) میانگین سنی کل کشور به تفکیک مناطق شهری و روستایی و برحسب جنس: ۱۳۹۵. ۳۶

نمودار ۲-۴) میانه سنی کل کشور به تفکیک مناطق شهری و روستایی و بر حسب جنس: ۱۳۹۵. ۳۷

نمودار۴-۱)تولید ناخالص داخلی، در هر فرد و ورودی تولید نسبت به سناریوی با رشد مشابه. ۷۷

نمودار ۴-۲)میزان اشتغال متناسب با جنسیت و سن.. ۷۸

نمودار ۴-۳) کل بازنشستگی به عنوان سهم تولید ناخالص داخلی.. ۷۹

نمودار۴-۴)کسری صندوق بازنشستگی.. ۷۹

نمودار ۴-۵) تغییراتی در نرخ جایگزینی.. ۸۰

نمودار ۴-۶) کسری بودجه صندوق بازنشستگی.. ۸۱

نمودار ۴-۷) کسری بودجه صندوق بازنشستگی.. ۸۲

عنوان فهرست :پیوست صفحه

پیوست الف. اثبات رابطه ۱۲: ۶۶

۱٫

۲٫ فصل اول: کلیات و تعاریف تحقیق

۳٫

۴٫

۵٫ -1-1مقدمه:

فرآیند سالمندی جمعیت، که به‌عنوان گذار جمعیتی از آن یاد می‌شود، یکی از وقایع جمعیتی مهم در قرن بیستم و بیست‌و‌یکم محسوب می‌شود، که می‌توان اینگونه پیش‌بینی کرد که در دهه‌های آینده تغییرات معناداری در ساختار جمعیتی ایران و جهان به‌وجود خواهد آورد.

درحال‌حاضر کشورهای توسعه یافته پدیده‌ی سالمندی جمعیت را تجربه کرده‌اند و همچنین اخیراً در کشورهای درحال توسعه هم خودش را نمایان کرده است و به سرعت زیادی درحال گسترش است و می‌توان اینگونه پیش‌بینی کرد که در تمام نقاط جهان در دهه‌های آینده نسبت تعداد سالمندان به کل جمعیت افزایش خواهد یافت. این تغییرات پیامدهای مهمی بر بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی خواهد داشت. از جمله بخش‌هایی که تحت تأثیر قرار می‌گرد نظام بازنشستگی می‌باشد، زیرا تغییرات جمعیتی و افزایش تعداد سالمندان نسبت به جوانان در سن کار، باعث ایجاد فشار مضاعفی بر نظام بازنشستگی می شود، خصوصاً در ایران، چراکه تأمین مالی در نظام بازنشستگی ایران به روش پرداخت جاری۱ می‌باشد که در ادامه به صورت مفصل به آن می‌پردازیم.

از جمله عواملی که باعث بروز پدیده‌ی سالمندی جمعیت می‌شود می‌توان به کاهش در نرخ باروری و افزایش امید به زندگی یاد نمود که باعث شده‌اند جوانان نسبت به سالمندان وزن کمتری در جمعیت اکثر کشورها داشته باشند.

۲-۱-بیان مسئله و تبیین موضوع:

تعیین این‌که چه کسی سالمند است و چه تعریفی از این واژه می‌توان بیان کرد، مانند بسیاری از مفاهیم انسانی دیگر، کاری دشوار وپرابهام است. تعریف علمی واحدی از سالمندی بیان نشده است و از دیدگاه برخی امری نسبی و براساس ویژگی‌های فردی، شخصیتی، اجتماعی و فرهنگی تعریف می‌شود. درواقع باور عموم بر این است که سن بالا نشان‌دهنده‌ی سالمندی است، بنابراین دوره‌ی سالمندی در چرخه‌ی زندگی افراد، یکی از مراحل پایانی خط سیر زندگی است. (ضرغامی و میرزائی، ۱۳۹۴).

سالمند شدن افراد از آغاز تاریخ بشر وجود داشته است و فرد سالمند در آن زمان هم زندگی می‌کرده است، اما سالمندی جمعیت پدیده‌ی اجتماعی- جمعیتی نسبتاً جدیدی است که بعد از انقلاب صنعتی و با کاهش باروری در برخی مناطق توسعه‌یافته‌ی جهان به‌تدریج ظهور یافت. درواقع در جوامع سالمند، باتوجه به اینکه فرد به سن بالا می‌رسد، سهم افراد سالمند از کل جمعیت نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. بدین ترتیب، واژه سالمندی به‌لحاظ اینکه بحث در سطح فردی یا سطح اجتماعی باشد متفاوت است. معنای واژه‌ی سالمندی در سطح فردی به‌معنای تغییرات فیزیکی- روانشناختی است که با گذر زمان از تولد تا مرگ اتفاق می‌افتد و در سطحی وسیع‌تر، سالمندی جمعیت به‌صورت تغییرات نسبت جوانان به سالمندان تعریف می‌شود (بری^۱، ۲۰۱۰).

سالمندی جمعیت پدیده‌ای جدید در بسیاری از کشورهای جهان است، به گفته‌ی صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۵، ۳/۱۲ درصد از جمعیت جهان را افراد بالای ۶۰ سال تشکیل داده بود که در سال ۲۰۵۰ پیش‌بینی می‌شود این تعداد به حدود ۲۲ درصد خواهد رسید (سازمان ملل متحد، ۲۰۱۷). البته بین مناطق مختلف جهان در این زمینه تفاوت‌هایی وجود دارد، به‌طوری‌که شدیدترین میزان کاهش باروری و سریع‌ترین نرخ‌های سالمندی جمعیت در کشورهای درحال‌توسعه درحال رخ دادن است. در ایران نیز کاهش چشم‌گیر نرخ باروری در دهه‌ی هفتاد و تداوم آن در دهه‌ی هشتاد ترکیب سنی جمعیت را در آینده‌ی نزدیک سالمند می‌کند. در ایران، در سال ۱۳۹۴ حدود ۱۰ درصد از جمعیت بالاتر از ۶۰ سال سن داشته است که این نرخ تا ۳۵ سال آینده، یعنی سال ۱۴۲۹ به ۳۳ درصد خواهد رسید و این بر اهمیت موضوع می‌افزاید و زنگ خطری برای کشور محسوب می‌شود (محمودی، ۱۳۹۵).

در پی سالمند شدن جمعیت، نقش نظام‌های بازنشستگی اهمیت بیشتری می‌یابد. باتوجه به افزایش تعداد افراد سالمند نسبت به جمعیت جوان، مشخص است که اجرای برنامه‌های بازنشستگی برای تعداد بیشتری از جمعیت، نیازمند هزینه‌های بیشتری می‌باشد. این هزینه‌ها ممکن است تاحدی افزایش یابد که امکان تأمین آن‌ها در مرحله اول برای صندوق‌های بازنشستگی و در مرحله بعد حتی برای دولت‌ها غیرممکن باشد (میر و همکاران، ۱۳۹۳). از آن‌جایی که در ایران تعداد سالمندان نسبت به جوانان رو به افزایش است و از طرف دیگر درحال حاضر نظام بازنشستگی در ایران بر اساس سیستم پرداخت جاری۱ اداره می‌شود توجه به نظام بازنشستگی در ایران پررنگ‌تر می‌شود چراکه، در نظام بازنشستگی ایران، به‌دليل اینكه كسور پرداختي افراد شاغل در زمان حال بايد صرف پرداخت حقوق بازنشستگان فعلي گردد، معمولاً در قبال تغيير ادوار اقتصادي و نيز عوامل جمعيتي بسيار حساس است (دشتبان و همکاران، ۱۳۹۱). وقتي برابري كسور و پرداختي‌ها حاصل نشود، كه علت آن غالباً يا بي‌ثباتي اقتصادي است يا به‌عوامل، جمعيتي و جامعه‌شناختي (عمدتاً پير شدن جمعيت، كاهش نرخ زادوولد، تغييرات مربوط به تركيب خانواده و ساختارهاي جديد حرفه‌اي و شغلي) مرتبط می‌شود، معمولاً براي جبران كسري‌هاي مالي به دولت مراجعه مي‌شود (اليزالده، ۱۳۸۲).

از این‌رو با توجه به مسأله افزایش سرعت رشد جمعیت سالمند در مقایسه با سرعت رشد جمعیت کل کشور و پیشبینی افزایش تعداد و سهم سالمندان (جمعیت ۶۰ سال و بالاتر) در سالهای آتی و از طرف دیگر وجود نارساییهای زیاد در نوع نظام بازنشستگی ایران، نیاز به مطالعه و پژوهش در این زمینه بیشتر احساس میشود. بنابراین مطالعه حاضر در چارچوب یک الگوی تعادل عمومی در قالب مدل نسل‌های همپوشان ۵۵ دورهای به شبیهسازی اقتصاد ایران میپردازد تا بتوان از این رهگذر، اثرات پیری و سالمندی جمعیت را بر نظام بازنشستگی مورد بررسی و تحلیل قرار داد.

۳-۱-ضرورت و اهمیت انجام تحقیق:

تمرکز حوزه مطالعاتی جمعیتشناسی در طول چند دهه‌ی گذشته بیشتر بر پویایی رشد جمعیت بوده و کمتر به ساختار جمعیت به‌ویژه ساختار سنی توجه داشته است. حتی رویکردها و مدلهای نظری جمعیت و توسعه نیز بر رشد جمعیت به‌عنوان شاخص پویایی جمعیت تأکید داشته و بررسی تأثیرات ساختار سنی جمعیت، تغییرات آن بر رشد و توسعه اقتصادی در ایران کمتر بررسی شده است. طبق سرشماری سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۹۰ کمترین مقدار بازنشستگی در سال ۱۳۶۵ است که در مقابل هر ۱۰۰ نفر زیر ۱۵ سال کمتر از ۷ نفر سالمند در جامعه وجود داشته است که نشاندهنده جوان بودن ساختار سنی جمعیت بوده است. اما در سرشماری سال ۱۳۹۰ ضریب سالمندی به بیش از ۲۴ رسیده است و نشان میدهد که درمقابل هر ۱۰۰ نفر زیر ۱۵ سال، ۲۴ نفر سالمند در جامعه زندگی میکند. در واقع افزایش مذکور به‌دلیل بالا رفتن امید به زندگی وکاهش جمعیت زیر ۱۵ سال به‌دلیل اتخاذ سیاستهای جمعیتی کنترل موالید در ایران بوده است و نشاندهنده این است که جمعیت ایران به‌سمت سالمندی پیش میرود. (راغفر و همکاران، ۱۳۹۳). در واقع ایران بعد از امارات و بحرین سومین کشور جهان از نظر سرعت سالمند شدن جمعیت است واین وضعیت بر اهمیت موضوع درکشور میافزاید.(یاوری و همکاران، ۱۳۹۴).

تغییرات جمعیتی، اولویتهای رفاهی را تحت تأثیر قرار میدهد و به‌طور بألقوه موجب ایجاد نابرابریهای بین نسلی میشود چرا که میتواند توسعه رفاه درسایر حوزهها و دیگر نسلها را محدود کند. در طول زمان با سالمندی جمعیت و افزایش فشار مالی، خانواده امکان تأمین و حمایت لازم دوران سالمندی را نخواهد داشت، این مسئله ضرورت نیاز به حمایت دولت، برای ایجاد رفاه اجتماعی بالاتر در دوران سالمندی را نمایانتر میسازد. بنابراین پدیدهی سالمندی جنبههای مختلف اقتصادی و سیاسی را تحت تأثیر قرار داده و افزایش هزینههای عمومی و هزینههای طرح بازنشستگی را در پی دارد. بههمین جهت پیترسون^[۱] سالمندی را یک بار اقتصادی بی‌سابقه دانسته است (مک کلار^[۲]، ۲۰۰۳).

در بررسی پدیده سالمندی از بعد اقتصادی در واقع با خارج شدن فرد از چرخه اقتصادی و تبدیل شدن به نیروی‌کار غیرفعال و مصرف‌کننده فشار اقتصادی بر جمعیت فعال و شاغل جامعه افزایش مییابد که موجب جهتگیری سرمایهگذاریهای اقتصادی به ‌سمت سرمایهگذاریهای جمعیتی میشود. در ایران تغییراتی که در ساختار سنی جمعیت رخ داده است، موجب سالمندی ساختار جمعیتی در دهههای آینده خواهد شد که همراه با دو پدیده‌ی افزایش نسبت وابستگی از نظر اقتصادی و کاهش نیروی‌کار و افزایش تعداد بازنشستگان همراه خواهد بود (قیصریان، ۱۳۸۸). از طرف دیگر، با توجه به رشد فزاینده در سالمند شدن جمعیت شاید نظام‌ بازنشستگی و تأمین اجتماعی مهم‌ترین و نگران کننده‌ترین بخشی باشد که تحت تأثیر هزینه‌های ناشی از سالمندی قرار می‌گیرد. (یاوری و همکاران ۱۳۹۴) به‌خصوص در ایران، زیرا روش پرداخت در ایران بر اساس سیستم پرداخت جاری می‌باشد، يكي از مشكلات اصلي سیستمهاي بازنشستگي پرداخت جاري به دليل تغيير نسبت جمعيت فعال به جمعيت بازنشسته (نسبت وابستگي) است. در ايران اين نسبت به صورت مداوم در حال كاهش است، يعني تعداد كارگران فعال در حال كار به ازاي هر فرد بازنشسته در حال كاهش بوده و بنابراين وجوه ورودي به صندوق نيز در حال كاهش و در طرف مقابل وجوه خروجي از صندوق در حال افزايش است.

به‌طورکلی میتوان گفت با افزایش تعداد سالمندان، میزان هزینههای درمانی و تأمین اجتماعی نیز افزایش مییابد. ازاینرو، حوزههای در معرض آسیب مستقیم افزایش طول عمر و نیز افزایش سالمندان،نظام تأمین اجتماعی و صندوق های بازنشستگی خواهند بود. بنابراین بررسی و تحلیل میزان تأثیر سالمندی جمعیت بر نظامبازنشستگی کشور حائز اهمیت است.

۴-۱-اهداف اصلی تحقیق:

اهداف اصلی این پژوهش عبارت است از: بررسی تأثیر سالمندی جمعیت بر رشد اقتصادی.

بررسی پیامدهای سالمندی جمعیت بر نظام بازنشستگی ایران.

۵-۱- مسئله اصلی تحقیق:

آیا سالمندی جمعیت باعث ایجاد کسری در نظام بازنشستگی می‌شود؟
آیا سالمندی جمعیت اثر منفی بر تولید ناخالص داخلی دارد؟

۶-۱-فرضیه‌های تحقیق:

سالمندی جمعیت باعث ایجاد کسری در نظام بازنشستگی می‌شود.
سالخوردگی جمعیت تأثیر منفی بر تولید ناخالص داخلی دارد.

۷-۱- جامعه‌ی مورد مطالعه:

اقتصاد ایران.

۸-۱- شیوه تجزیه و تحلیل داده‌ها:

با کالیبره کردن الگوی نسل‌های همپوشان می‌توان تأثیر سالمندی جمعیت را بر نظام بازنشستگی تجزیه و تحلیل کرد. در این تحقیق برای این منظور از نرمافزار متلب استفاده شده است. این پژوهش تلاشی برای یافتن چگونگی تأثیرگذاری سالمندی جمعیت بر نظام بازنشستگی ایران است که با استفاده از چارچوب الگوی نسلهای همپوشان ۵۵ دورهای به آزمون فرضیههای مطرح شده در رابطه با این موضوع پرداخته است. برای آزمون فرضیهها، مدل ارائه شده توسط لیسنکوا و بورنوکوا۱ مورد استفاده قرار خواهد گرفت، منتها با اعمال تعدیلاتی در آن، پیامدهای اثرات اقتصادی بلندمدت تغییرات جمعیتی تحلیل میشود.

۹-۱-کاربردهای پژوهش:

سالمندی جمعیت جنبههای مختلف اقتصادی و سیاسی را تحت تأثیر قرار میدهد و باعث افزایش شدید در هزینههای عمومی شده و فشار مضاعفی را بر نهادهای مرتبط با نظام بازنشستگی، مانند تأمین اجتماعی، صندوق بازنشستگی و غیره تحمیل میکند، از این جهت پیشبینیهای لازم در این خصوص به منظور آمادگی با پدیده سالمندی در کشور میباشد.

۱۰-۱- استفاده‌کنندگان از نتیجه پژوهش

سیاست‌گزاران.
1. وزارت رفاه.
1. تأمین اجتماعی.
1. شرکت‌های سهامی بیمه.
1. صندوق‌های بازنشستگی.

۶٫ 11-1- کلمات کلیدی:

۷٫ ۱-۱۱-۱- سیستم بازنشستگی:

سیستم بازنشستگی در واقع مجموعه‌ای‌ از اجزا و افراد هستند که برای رسیدن به یک هدف مشترک، که آن هم تأمین نیازهای دوران سالمندی و ازکارافتادگی است فعالیت می‌کنند و هرچقدر آیند‌ه‌نگری و ارتباط اجزا و افراد باهم بیشتر و هماهنگ‌تر باشد عملکرد سیستم بهتر می‌شود.

۲-۱۱-۱-سالمندی جمعیت:

سالمندی یا پیرشدن جمعیت، عبارت است از افزایش روزافزون نسبت سالمندان در مقایسه با سایر گروه‌های سنی. به‌ بیانی دیگر، مرحله‌ای است که در طی آن افراد سالمند نسبت بیشتری از کل جمعیت را به خود اختصاص داده باشند (امیرصدری، سلیمانی،(۱۳۹۱) و به زبان آماری به تعداد افراد ۶۰ ساله و بیشتر در هر ۱۰۰ نفر جمعیت کمتر از ۱۵ ساله (۰ تا ۱۴ ) اطلاق می‌شود (نصیری،۱۳۸۶).

۳-۱۱-۱- مدل نسل‌های همپوشان :

بعد از الگوی رمزی، الگوی نسل‌های همپوشان سامئلسون و دیاموند۱ دومین الگوی پایه‌ای در اقتصاد کلان است . در اين الگو، در آن واحد افراد متعلق به نسل‌هاي مختلف زندگي مي‌كنند و مي‌توانند با يكديگر مبادله انجام دهند، هر نسلي در دوره‌هاي مختلف حياتش با نسل‌هاي مختلف مبادله انجام مي‌دهد و به علاوه نسل‌هايي كه هنوز پا به عرصه وجود نگذاشته‌اند در مبادلات مي‌تواند لحاظ گردند. به كمك اين الگو مي‌توان نتايج كلان تصميمات افراد را از نظر پس‌انداز دوران زندگي مورد بررسي قرار داد. علت پيدايش موجودي سرمايه، پس‌انداز افراد در دوره اشتغال براي تأمين مالي مصرف دوره بازنشستگي است. به كمك اين الگو به آساني مي‌توان تعيين كننده‌هاي موجودي سرمايه كل و همچنين آثار سياست‌هاي دولت بر موجودي سرمايه و رفاه نسل‌هاي مختلف را مطالعه نمود (بلانچارد و فيشر۲, ۱۳۷۶, ص ۱۸۳).

۴-۱۱-۱-سیستم پرداخت جاری:

سیستم پرداخت جاری بدین معنا است که، کسورات بازنشستگی شاغلین در یک نسل، صرف پرداخت حقوق بازنشستگی نسل قبل (بازنشستگان فعلی) می‌گردد (روغنی زاده و شهیریان،۱۳۸۰)

فصل دوم: ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش

۲-۱- مقدمه:

فرآیند توسعه اقتصادی به‌همراه پیشرفت‌هایی که در حوزه سلامت تجربه نموده است منجر به بهبود استانداردهای زندگی شده که حاصل آن‌را به‌راحتی می‌توان در افزایش طول زندگی و امید به ‌زندگی افراد در مناطق مختلف جهان مشاهده نمود. به‌گونه‌ای که آمارهای جمعیتی نشان‌دهنده

‌‌ی این است که در سال ۱۹۰۰ میلادی جمعیت انسان‌های کره‌ی زمین به رقم ۱۶۰۰ میلیون نفر می‌رسد، اما در طی قرن ۲۰ میلادی جمعیت کره‌ی زمین آن‌چنان آهنگی به خود می‌گیرد که در سال‌های انتهایی قرن ۲۰ به‌رقم ۶۰۰۰ میلیون نفر می‌رسد. قطعاً نسل انفجار کودک، شوک‌های بهره‌وری و بازنشستگی را به‌دنبال خواهد داشت و در نهایت سبب تقویت پدیده سالمندی جمعیت می‌شود (آلدرز برر۱، ۲۰۰۴).

طی چند دهه اخیر به‌دنبال توسعه در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی و نیز کاهش باروری و همچنین رشد منفی جمعیت و افزایش امید به زندگی باعث تغییرات قابل ملاحظه‌ای در ساختار جمعیت جهان شده است، به‌گونه‌ای که در این چند دهه، تعداد سالمندان بطور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است. این رویداد، هزینه‌های زیادی در زمینه‌های بهداشت و درمان به‌همراه داشته است. در واقع افزایش جمعیت سالمندان، واقعیت انکارناپذیر جوامع کنونی می‌باشد، بطوریکه این پدیده زنگ خطری برای تمامی جوامع شده است تا به مسائل مربوط به این قشر از جامعه توجه بیشتری شود، چراکه سالمندی در چند دهه اخیر در کشورهای توسعه یافته مشکل‌ساز شده است و مطالعات مختلفی در این زمینه انجام داده‌اند تا بتوان با آثار و پیامدهای این پدیده مقابله نمود. سالمند شدن جمعیت در ایران نیز مانند بسیاری از جوامع بشری دیگر روندی افزایشی به‌خود گرفته است، و در شرایطی که کشور در گروه کشورهایی قرار می‌گیرد که از جمعیت جوان زیادی برخوردار است، موجب سالمندی در دهه‌های آتی خواهد شد که بنا بر همین تغییرات در ساختار جمعیتی کشور پژوهشگران و محققان در رشته‌ها و از جهات مختلف بیشتر از گذشته برروی این مسئله تمرکز پیدا کرده‌اند.

با توجه به این مسائل و اهمیتی که این موضوع دارد، مطالعه‌ی حاضر، سعی دارد با کالیبره کردن الگوی نسل‌های همپوشان به این سوال پاسخ دهد که، سالمندی تا چه اندازه می‌تواند بر نظام بازنشستگی تأثیرگذار باشد؟

لذا در این فصل ابتدا ساختار سنی جمعیت ایران سپس پیامدهای ناشی از آن و تأثیری که بر نظام‌های بازنشستگی می‌گذارد را مورد بررسی قرار داده و در پایان به پیشینه‌های مرتبط به موضوع پرداخته می‌شود.

۲-۲-تغییرات ساختار سنی جمعیت در ایران:

سالمندی فرآیندی زمانی است که افرادی که به سن ۶۵ سالگی و بالاتر از آن برسند در معرض آن قرار می‌گیرند. گاهی در ملاک سنی، تفاوت‌هایی دیده می‌شود اما به‌نظر می‌رسد براساس گروه‌بندی سه‌گانه،آغاز ۶۵ سالگی برای تشخیص سالمندی مناسب‌تر است.(سید میرزایی، ۱۳۸۶).

مطابق نتایجی که از سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن جمع‌آوری شده است و اطلاعات آماری که در دسترس است، رشد سالانه‌ی کشور در فاصله‌ی سال‌های ۱۳۴۵- ۱۳۳۵ عددی معادل ۱۳/۳ بوده است، در ده ساله‌ بعدی یعنی ۱۳۵۵- ۱۳۴۵ این رشد سالانه عددی معادل ۷۱/۲ را نشان می‌دهد که این روند نزولی حاصل اعمال برنامه‌هایی مانند تنظیم خانواده، گسترش سواد، اشتغال زنان و شهرنشینی می‌باشد. در دهه بعدی که همان فاصله بین سال‌های ۱۳۶۵-۱۳۵۵ می‌باشد به‌دلیل اعمال یکسری برنامه‌های جدید و جنگ و سیاست‌های غیرمستقیم تشویقی دولت دوباره آمار زادوولد در ایران افزایش یافته و این رشد با احتساب مهاجرت در این سال‌ها برابر با ۹۱/۳ درصد بوده است. در دوره‌ی بعدی سرشماری، یعنی فاصله‌ی سال‌های ۱۳۷۰- ۱۳۶۵ به علت رشد زیاد جمعیت در دهه قبل دوباره برنامه‌های تنظیم خانواده اعمال شد و این برنامه باعث کاهش سریع در میزان باروری و زادوولد در کشور شد و متوسط رشد سالانه جمعیت به رقم ۵/۲ رسید و این روند کاهشی تا آخرین سرشماری یعنی سال۱۳۹۵ ادامه داشته است (بدون در نظر گرفتن نوسانات اندک در فاصله سنی ۱۳۸۵- ۱۳۷۵)، به‌طوریکه متوسط رشد سالانه در آخرین آمارگیری برابر با ۲۴/۱ بوده است که این رقم نشان‌دهنده‌ی سیر نزولی افزایش جمعیت در کشور است ( جدول ۲-۱). همچنین با نگاهی ریزبینانه‌تر به گروه‌های سنی کل کشور، با استفاده از اطلاعات آماری دیده می‌‌شود که رشد در گروه سنی ۱۴-۰ سال از سال ۱۳۶۵ که معادل ۵/۴۵ درصد بوده است در سال ۱۳۹۵ به رقم ۲۴ درصد رسیده است، این خبر خوبی برای کشور نیست چراکه نشان‌دهنده‌ی کاهش در زادوولد می‌باشد از طرفی، در گروه‌های سنی ۶۴-۳۰ سال تقریباً رشد چند برابر داشته و از ۲۵/۱ به ۴۴/۸ رسیده است، همچنین برای گروه سنی بیشتر از ۶۵ سال هم همینطور است، یعنی از رقم ۱/۳ به ۱/۶ رشد کرده است ( جدول۲-۲). بطوریکه با توجه به نمودار۲-۱ و ۲-۲ که بر اساس سالنامه سال ۱۳۹۵ طراحی شده‌اند دیده می‌شود که بیشتر از ۵۰

درصد از کل جمعیت کشور را میان‌سالان تشکیل می‌دهند، از طرف دیگر اطفال که کوچکترین

گروه سنی را دارند ۲ درصد از جمعیت کشور را تشکیل داده‌اند. همچنین نتایج پیش‌بینی جمعیت

کشور توسط سازمان ملل با روند رشد متوسط نشان می‌دهد در سال ۲۰۴۵ حدود ۷۰ درصد از

جمعیت کشور در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ ساله، ۱۴ درصد در گروه سنی بالای ۶۴ سال و بقیه در گروه سنی زیر ۱۵ سال قرار خواهند گرفت و میانگین سنی به حدود ۳۹ سال افزایش خواهد یافت.

(میرزایی، محمد و همکاران،۱۳۹۶).

جدول۲-۱) متوسط رشد سالانه ی جمعیت کشور(درصد)

ماخذ: مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن

جدول۲-۲) گروه عمده سنی کل کشور: ۱۳۹۵-۱۳۶۵

مأخذ: مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵

نمودار۲-۱) مقایسه هرم سنی جمعیت ایران: سال های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵

مرکز آمار ایران: سالنامه آماری کشور- ۱۳۹۵ – فصل سوم (جمعیت)

نمودار۲-۲) توزیع جمیت بر حسب گروه های سنی عمده جمعیت: آبان ۱۳۹۰

مرکز آمار ایران: سالنامه آماری کشور- ۱۳۹۵-فصل سوم (جمعیت)

در واقع ساختار سنی جمعیت کشور در حال انتقال از جمعیتی جوان به سالمند قرار گرفته است که در نهایت منجربه تغییر و افزایش نرخ وابستگی سالمندان۱ شده و این افزایش نشان‌دهنده‌ی این است که تعداد کمتری از افراد شاغل از افراد بازنشسته حمایت می‌کنند. همچنین، از آن‌جایی که با گذشت زمان فاصله بین سن بازنشستگی و امید به زندگی افزایش پیدا کرده است، یعنی افراد بعد از بازنشستگی مدت بیشتری عمر خواهند کرد و در نتیجه مستمری بیشتری دریافت خواهند نمود لذا تأمین مالی از سوی نظام‌های بازنشستگی مشکل‌تر خواهد شد. با توجه به وجود این نگرانی‌ها برنامه‌ریزی آینده محور برای حل مشکلات این قشر از جمعیت کشور ضروری است (مدرسی عالم، ۱۳۹۰).

۸٫ 3-2-سالمندی جمعیت:

سالمندی را با عناوین مختلفی مانند سن سوم، عمر سوم و مرحله سوم حیات بیان می‌کنند و معمولاً در مواردی از آن به کهولت یاد می‌شود و دوران پس از ۶۰ سالگی را در آن منظور می‌نمایند (قائمی، ۱۳۶۹). در بررسی سالمندی جمعیت میتوان اینگونه تعریف کرد، مرحله‌ای از زندگی است که طی آن افراد سالمند نسبت بیشتری از کل جمعیت را به خود اختصاص می‌دهند (محتشمی کاشانی، ۱۳۷۲). معیار دیگری در بررسی سالمندی جمعیت (افراد ۶۵ ساله و بالاتر) وجود دارد که بسیار ساده است، جوامعی که در آن‌ها سالمندان بیشتر از ۱۰ درصد کل جامعه را تشکیل دهند، آن جامعه را سالمند می‌نامند، از طرف دیگر جوامعی که در آن این نسبت کمتر از ۵ درصد باشد را جامعه جوان معرفی می‌کنند (سیگل و اسونسون۱، ۲۰۰۴) در واقع پایه و اساس سالمندی جمعیت فرآیندی است که با عنوانی به نام «انتقال جمعیتی» از آن یاد می‌شود، که در آن افزایش امید به زندگی و باروری تأثیرگذار هستند و به‌طور نسبی جمعیت را به گروه‌های سنی بالاتر منتقل می‌نمایند. البته مهاجرت بین‌المللی نیز در این فرآیند تأثیرگذار می‌باشد، با اینکه در تغییر توزیع سنی نقشی کم‌رنگ‌تری نسبت به نماگرهای قبلی دارد (نصیری ۱۳۸۶). آمارهای موجود مربوط به دو متغیر شکل‌دهنده مسیر سالمندی جمعیت یعنی نرخ باروری و امید به زندگی نیز نشان می‌دهد که همگام با کاهش نرخ باروری، امید به زندگی روندی رو به رشد را گرفته است، بنابراین هر دو عامل تعیین‌کننده ساختار جمعیت در مسیر افزایش سالمندی قرار گرفته‌اند (یاوری و همکاران، ۱۳۹۴). و از طرف دیگر دیده می‌شود که در بسیاری از کشورهای با درآمد متوسط و پایین نیز نرخ باروری به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته است و این کشورها به‌سرعت در حال حرکت به سمت سالمندی هستند.( معماریان مجرب، ۱۳۹۱).

به دو دلیل چشم‌انداز سالمندی جمعیت در کشورهای با درآمد متوسط و پایین نگران‌کننده است:

رسیدن به درآمد بالا برای کشوری با جمعیت سالمند دشوارتر خواهد بود.
برآورد نیازهای جمعیت عظیم سالمند برای این کشورها به حد زیادی مسئله‌ساز خواهد شد.

بنابراین باید توجه داشت که تنها مسأله درآمد مطرح نیست و باید به تمام جوانب اجتماعی، بهداشتی، درمانی وغیره مربوط به سالمندان توجه بیشتری شود (ادیب نیا، الهام ۱۳۹۰).

از شاخص‌های مهم برای بررسی سالمندی جمعیت کشور میانگین سنی و میانه سنی جمعیت را می‌توان مطرح کرد که تصویر واضح‌تری از شرایط جامعه را نمایش می‌دهد:

۱-۳-۲- میانگین سنی:

میانگین سنی، متوسط سن افراد جامعه است و از تقسیم حاصل ضرب‌های هر یک از سنین منفرد در فراوانی افراد در آن سن، به کل جمعیت حاصل می‌شود. میانگین سنی در سال ۱۳۸۵ برای هر دو جنس زن و مرد برابر با ۷/۲۴ سال بوده است

باگذشت زمان در سال ۱۳۹۰ در زنان میانگین سنی به ۳۰ سال رسیده و در مردان به ۷/۲۹ افزایش یافته است، این روند صعودی تا آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۵ ادامه داشته، بطوریکه میانگین سنی برای زنان ۳/۳۱ و برای مردان ۹/۳۰ اعلام شده است.

نکته قابل توجه این است که، میانگین سنی در زنان مقداری از میانگین سنی مردان بالاتر است و این موضوع به علت بالاتر بودن امید به زندگی در بین زنان در مقایسه با مردان می‌باشد، انتظار می‌رود با افزایش شکاف امید به زندگی بین زنان و مردان و زنانه شدن سالمندی جمعیت، میانگین سنی زنان از میانگین سنی مردان همچنان سرعت بیشتری به خود بگیرد

(جدول۲-۳ و نمودار۲-۳).

جدول۲-۳) میانگین سنی جمعیت به تفکیک وضع سکونت: ۱۳۹۵تا ۱۳۸۵

ماخذ: مرکز آمار ایران

نمودار۲-۳) میانگین سنی کل کشور به تفکیک مناطق شهری و روستایی و برحسب جنس: ۱۳۹۵

ماخذ: مرکز آمار ایران

۲-۳-۲- میانه سنی:

میانه سنی، سنی است که در آن دقیقاً نصف جمعیت را گروه سنی سالمند و نصف دیگر آن را گروه سنی جوان تشکیل می‌دهد. میانه سنی در نقاط روستایی ۲ سال کمتر از نقاط شهری است، اما با این وجود میانه سنی هم در منطقه شهری و هم در منطقه روستایی برای هر دو جنس زن و مرد با هم برابر است. از طرفی شرایاک و سیگل۱، جمعیتی را که میانه سنی آن زیر ۲۰ سال باشد؛ جوان، جمعیتی را که میانه سنی آن بین ۲۰ تا ۳۰ باشد را میانسال و جمعیتی را که میانه سنی آن ۳۰ سال یا بیشتر باشد سالمند به حساب می آورند (سرایی، ۱۳۸۲). با این تعبیر , مناطق شهری دارای جمعیت سالمند هستند، چراکه میانه سنی در این مناطق در حالت حداکثری خود قرار دارد و مناطق روستایی جمعیت میانسال را دارند(جدول۲-۴ و نمودار ۲-۴).

جدول۲-۴) میانه سنی جمعیت به تفکیک وضع سکونت: ۱۳۹۵-۱۳۸۵

مأخذ: مرکز آمار ایران

نمودار ۲-۴) میانه سنی کل کشور به تفکیک مناطق شهری و روستایی و بر حسب جنس: ۱۳۹۵

مأخذ: مرکز آمار ایران

بر اساس داده‌هایی که از میانگین سنی و میانه‌ی سنی در ده ساله‌ی اخیر در اختیار است، می‌توان این‌گونه نتیجه‌گیری کرد که ترکیب جمعیتی کشور تا سال ۱۳۹۵ در مرحله‌ی میانسال و سالمندی بوده است و اگر نرخ باروری در کشور کنترل نشود و همینطور به روند صعودی خود ادامه دهد، می‌توان پیش‌بینی کرد که، ایران کم‌تر از سه دهه دیگر به کشوری سالمند تبدیل می‌شود.

۴-۲- پیامدهای ناشی از سالمندی جمعیت:

افزایش جمعیت سالمندان، از مهم‌ترین چالش‌های بخش‌هایی نظیر بهداشتی، درمانی، اقتصادی و اجتماعی قرن بیست‌و‌یکم بوده است و تبعات بسیاری به دنبال خواهد داشت. بنابراین نیاز است که سالمندان به عنوان عضو آسیب‌پذیر جامعه مورد توجه قرار گیرند، در واقع افزایش جمعیت سالمندان به تنهایی مهم نیست بلکه تأثیری که بر بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و درمانی می‌گذارد حائز اهمیت است (زین الحاجلو و همکاران، ۱۳۹۴).

پدیده سالمندشدن جمعیت بر اندازه و ترکیب نیروی‌کار که بخش فعال جامعه هستند و نقش مهمی در رشد اقتصادی دارند، تأثیر می‌گذارد (دارابی و همکاران، ۱۳۹۱). ادامه‌ی روند افزایش در جمعیت سالمندان، کاهش مداوم نیروی‌کار و نسبت جمعیت در سن فعالیت را به همراه دارد و از طرف دیگر کاهش تعداد افراد شاغل، تأثیر منفی بر رشد اقتصادی و تأمین رفاه همگانی در سطح کلان کشور دارد (کارل و همکاران۱، ۲۰۱۰) چراکه باعث کاهش پس‌انداز و افزایش هزینه‌های کشور می‌شود که بیشترین افزایش را می‌توان در بخش بهداشتی و درمانی دید (معیدفر، ۱۳۸۹). در واقع با افزایش تعداد سالمندان و تبدیل جامعه به جامعه‌ی سالمند باعث می‌شود که دولت بیشتر هزینه‌هایی که می‌توانست در بخش تولید و اشتغال صرف کند را در بخش‌های تأمین اجتماعی و سیستم‌های بازنشستگی صرف کند (کینسلا و همکاران۲، ۲۰۰۵).

برای مثال در ایران هم ما شاهد تأثیرات این پدیده بر بخش های مختلف بوده‌ایم، چراکه بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸، دولت برای افزایش جمعیت از سیاست‌های ازدواج در سنین پائین و نرخ باروری بالا به شدت حمایت می‌کرد. در نتیجه این سیاست‌ها نرخ باروری به شدت افزایش یافت و باعث ایجاد تغییرات اساسی در ساختار سنی جمعیت ایران شد. گرچه در ایران دوره‌ی بیش‌زایی کوتاه بود (ده سال) و سیاست‌های تعدیلی که در سال ۱۳۶۸ اجرا شد بسیار موفق عمل کرد و توانست نرخ باروری را از ۵/۶ به ۶/۲ برساند، اما شکل و حجم جمعیت ایران به مدت چندین دهه تحت تاثیر گروه سنی قرار داشت که پس از انقلاب و در دهه ۶۰ متولد شده بودند و باعث ایجاد مشکلات زیادی در بخش‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی شدند. ورود نسل بیش‌زایی شده۲ به مدرسه در دهه های ۶۰ و ۷۰ باعث ایجاد فشار زیادی بر سیستم آموزش‌وپرورش و کیفیت آن شد، از طرف دیگر با ورود این نسل به بازار کار که تقریباً از سال ۱۳۷۴ شروع شد، بحران بیکاری و سپس مسکن را به دنبال داشت که هنوز هم شاهد این کاستی‌ها هستیم. از همه این مسائل که بگذریم مسأله جدی‌تر که گذارجمعیتی در ایران در سال‌های آینده پدید خواهد آورد، همزمان با خروج نسل بیش‌زایی شده از بازار کار و آغاز دوره بازنشستگی آنان خواهد بود که تهدیدی برای نظام‌های تأمین اجتماعی و سیستم بازنشستگی ایران است (ادیب نیا، ۱۳۹۰).

حال اگر از زاویه دیگر به پدیده‌ی سالمندی جمعیت نگاه شود دیده می‌شود که این پدیده در کنار پیامدهای منفی نشان‌دهنده‌ی موفقیت در زمینه بهداشت و درمان نیز می‌باشد، چراکه پدیده سالمندی جمعیت ناشی از بهبود استانداردهای زندگی، شرایط بهداشتی، اجتماعی، اقتصادی، کاهش مرگ‌و‌میر، افزایش امید به زندگی و اعمال سیاست کنترل موالید است (امیرصدری و سلیمانی، ۱۳۹۱).

در کشورهای پیشرفته و در حال گذر، سالمندی بر خلاف آنچه ما تصور می‌کنیم همراه با مشکلات فراوانی نیست، امروزه سالمندان در سنین ۶۰ تا ۷۰ سالگی از سلامت کامل برخوردار بوده و علاوه بر اینکه در خانواده نقش حمایتی پررنگی دارند از نقش حمایتی مهمی در اجتماع برخوردار هستند بطوری‌که درصد قابل توجهی از ارزش‌های اقتصادی را با تصدی مشاغل مختلف و یا حتی کار به‌صورت داوطلبانه به خود اختصاص داده‌اند. امروزه به بازنشستگی به دوران استراحت نگاه نمی‌شود، بلکه نگرش افراد به‌طور شگفت‌انگیزی عوض شده و به آن به‌عنوان مرحله‌ای جدید در زندگی که باید از آن لذت برد تغییر کرده است. اگرچه این دیدگاه در مورد سالمندی در بین کشورهای پیشرفته است ولی با توجه به اینکه سالمندان در سنین ۶۰ تا ۷۰ دارای سلامت جسمی و روحی هستند و می‌توانند نقش فعالی در جامعه داشته باشند، ضمن اینکه اغلب افراد در زمان بازنشستگی از سن بالایی برخوردار نیستند ضرورت ایجاد شرایط لازم توسط مراکز و سازمان‌های مربوطه برای فعالیت آنها را دوچندان می‌کند (زاده‌غلام،۱۳۸۸).

۵-۲- انواع نظام‌های بازنشستگی:

نظام‌های بازنشستگی از نظر نوع تأمین مالی به ۳ دسته‌ی نظام پرداخت جاری۱، نظام اندوخته کامل۲ و نظام اندوخته جزئی۳ تقسیم میشوند. در نظام پرداخت جاری، پرداخت حقوق بازنشستگی از محل دریافت کسورات بازنشستگی شاغلان فعلی تأمین می‌شود. در نظام اندوخته کامل، پرداخت حقوق بازنشستگی هر فرد از محل سرمایه‌گذاری بر روی کسورات بازنشستگی همان فرد در طول دوران اشتغال وی (حساب شخصی فرد) تأمین می‌شود و در نهایت در نظام اندوخته جزئی، که ترکیبی از دو نوع نظام قبلی است، مقداری از دستمزد هر فرد به حساب ذخیره مشترک اجتماعی و مقداری هم به حساب شخصی وی واریز شده و حقوق بازنشستگی فرد از طریق هر دو حساب تأمین می شود (دشتبان و جباری، ۱۳۹۳).

همچنین، نظام های بازنشستگی از نظر ملاک تعیین حقوق بازنشستگی به دو نوع نظام حقوق تعریف شده۱ و نظام کسور تعریف شده۲ تقسیم‌بندی می‌شوند (خورسندی و افسری، ۱۳۹۵) که در اینجا ضروری می‌رسد به‌طور مختصر انواع نظام‌های بازنشستگی از نظر ملاک تعیین حقوق، تعریف و ویژگی‌های آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد:

۱-۵-۲- نظام بازنشستگی بر اساس حقوق تعریف شده:

در این نوع نظام بازنشستگی، حقوق بازنشستگی بر اساس حقوق دوران اشتغال تعیین می‌شود و معمولاً میانگین چند سال آخر خدمت در نظر گرفته می‌شود و در مواردی با اعمال ضریبی خاص و با لحاظ شدن تعداد سال‌های اشتغال محاسبه می‌شود و شیوه‌ی پرداخت در این نوع نظام شیوه‌ی پرداخت جاری می‌باشد. از این رو، نظام DB را اصطلاحاً DB-PAYG نام‌گذاری کرده‌اند. مدیریت این نوع نظام معمولاً دولتی است (نیرومند، ۱۳۸۶).

این نوع نظام دارای برتری‌هایی می‌باشد که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد:

ریسک سرمایه‌گذاری و تأثیر نابسامانی‌های اقتصادی حاصل از آن بر الگوی DB-PAYG در مقایسه با سایر نظام های بازنشستگی کمتر است.
چون نظام DB-PAYG در بسیاری از موارد دولتی است؛ از این‌رو برای حمایت از اقشار کم درآمد، معمولاً حداقل حقوقی لحاظ می‌شود.

این نوع نظام دارای معایبی نیز هست که عبارتند از:

۱ – محاسبه حقوق بازنشستگي براساس كسور پرداخت شده انجام نمي‌يابد؛ از اين‌رو، برخورد سيستم پرداخت جاري با مشتركين خود منصفانه نيست؛

۲- چون كسور بازنشستگي (در قياس با ساير نظام‌های بازنشستگی) ذخيره نميشود، از اين‌رو سيستم پرداخت جاري فاقد انباشت سرمايه در حد كلان و رشد اقتصادي است؛

۳- اين سيستم در كشورهايي كه داراي تورم شديد هستند يا در دوراني خاص كه تغييرات ناگهاني در اقتصاد آن‌ها پديدار مي‌شود بسيار آسیب‌پذیر است؛

۴- در سيستم پرداخت جاري معمولاً در آغاز كار، تعداد شاغلين به تعداد بازنشستگان (نسبت پوشش حمايتي) بسيار بالا است و منابع مالی سیستم به مصارف آن پیشی می‌گیرد؛ اما در اغلب موارد به‌علت عدم آيندهنگريهاي لازم توسط مدیریت، بر منابع مازاد سرمايهگذاريهاي بهينه انجام نمييابد و حتي در مواردي منابع سيستم صرف برخي از مصلحت‌انديشيها ميشود؛

۵- افزايش اميد به‌ زندگي، افزايش مصارف را در سيستم پرداخت جاري به‌همراه خواهد داشت و چون با گذشت زمان نسبت جمعيت سالمند به كل جمعيت (و جمعيت فعال) فزوني مييابد، ازاينرو با گذشت زمان، كارايي سيستم پرداخت جاري كمتر و كمتر خواهد شد. همچنين در مواردي كه نرخ رشد جمعيت سالمند به نرخ رشد جمعيت فعال تحت پوشش فزوني مييابد، سيستم پرداخت جاري با بحران مالي روبرو خواهد شد (روغني‌زاده، ۱۳۸۳).

۲-۵-۲- نظام بازنشستگی بر اساس کسور تعریف شده:

در نظام کسور تعریف شده، حقوق بر اساس میزان کسورات پرداخت شده فرد در دوران اشتغال با لحاظ سود ناشی از سرمایه‌گذاری و یا نرخ تورم محاسبه می‌شود و در این نوع نظام تأمین مالی می‌تواند به دو صورت اندوخته‌ی کامل و یا به صورت پرداخت جاری باشد (نیرومند، ۱۳۸۶).

۱-۲-۵-۲- نظام بازنشستگی DC-FF:

در این نوع نظام، کسورات پرداختی از طرف افراد در حساب‌های شخصی آن‌ها ثبت می‌شود و روی کسور جمع‌آوری شده توسط مدیریت صندوق، سرمایه‌گذاری شده و در آغاز بازنشستگی سهم هر فرد از منابع موجود مشخص می‌شود (سان۱، ۲۰۰۷). مدیریت در این نوع نظام می‌تواند دولتی و یا خصوصی باشد.

ای نوع نظام دارای برتری هایی نسبت به نظام DC-PAYG است که به آنها اشاره می شود:

چون بهره‌مندی بازنشسته از مزایای بازنشستگی متناسب با کسور پرداخت شده وی است؛ از این‌رو، عملکرد نظام منصفانه تلقی می‌شود.
چون کسور پرداخت شده در حساب بیمه شده ثبت و میزان اندوخته‌ی ذی‌نفع با گذر زمان در اثر سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد؛ از این‌رو انگیزه‌ی فرد برای پرداخت کسور بازنشستگی و کامل نمودن دوران خدمت افزایش می‌یابد.
در نظام بازنشستگی اندوخته کامل، امکان تقویت انباشت سرمایه وجود دارد که می‌تواند باعث رشد اقتصادی شود.
تغییرات جمعیتی نظیر کاهش یا قطع ورودی‌ها که در نظام پرداخت جاری بسیار بحران‌زا است، در نظام اندوخته‌ی کامل بی‌تأثیر است (روغنی زاده، ۱۳۸۴).

این نوع نظام دارای معایبی هم هست که از قرار زیر است:

هرچند بازدهی سرمایه‌گذاری در این نوع نظام بالاتر از DB-PAYG است، اما ریسک سرمایه‌گذاری در DC-FF مستقیماً متوجه بیمه‌شدگان است.
اگر ساختار DC-FF به گونه‌ای طراحی شود که برای اقشار کم‌درآمد حداقلی لحاظ نشود و افراد کم‌درآمد هم فاقد پس‌انداز باشند، در این شرایط افراد کم درآمد در این نوع نظام آسیب‌پذیر خواهند بود.

۲-۲-۵-۲- نظام بازنشستگی DC-PAYG:

در این نوع نظام، پرداخت حقوق بر اساس حق بیمه بوده ولی تأمین مالی به صورت پرداخت جاری می‌باشد. این به این معنی است که هرچند کسور بازنشستگی افراد در حساب‌های شخصی آن‌ها ثبت می‌شود اما کسور جمع‌آوری شده به جای انباشته شدن و سرمایه‌گذاری روی آن‌ها، صرف پرداخت حقوق بازنشستگان دوره‌ی فعلی می‌شود (نیرومند، ۱۳۸۶).

لازم به ذکر است که مدیریت این نوع نظام در اکثر موارد در اختیار بخش دولتی است

(دشتبان و همکاران، ۱۳۹۰).

۶-۲-ارتباط سالمندی جمعیت با سیستم بازنشستگی:

باتوجه به افزایش در امید به زندگی و کاهش نرخ باروری و باتوجه به اطلاعات آماری که در دسترس است مشاهده می‌شود که ساختار ایران به سمت سالمندی درحال حرکت است و با افزایش در تعداد سالمندان توجه به سیستم‌های بازنشستگی در ایران حائز اهمیت می‌شود، لذا سیستم بازنشستگی در ایران با استفاده از سیستم پرداخت جاری اداره می‌شود و از آن جهت که در سیستم پرداخت جاری، دریافتی از فعالان بازار و نیروی‌کار را به بازنشستگان همان دوره می‌پردازد و با توجه به روند صعودی در افزایش تعداد سالمندان جامعه و تبدیل ایران به کشوری سالمند، تعادل در سیستم پرداخت جاری به هم می‌خورد، چراکه با تغییر ساختار سنی کشور از تعداد نیروی‌کار کاسته می‌شود و از طرف دیگر تعداد بازنشستگان افزایش می‌یابد، این افزایش در تعداد بازنشستگان و کاهش در تعداد نیروی‌کار باعث می‌شود دریافتی از سوی نیروی‌کار کم‌تر شود و پرداختی به بازنشستگان افزایش یابد و از طرف دیگر، از آنجایی که با گذشت زمان سن بازنشستگی و امید به زندگی افزایش یافته است، یعنی افراد بعد از رسیدن به سن بازنشستگی تمایل دارند مدت بیشتری عمر کنند و در نتیجه مستمری بیشتری را نسبت به دهه‌های گذشته دریافت خواهند کرد، لذا تأمین مالی بازنشستگان مشکل‌تر می‌شود (مدرسی عالم، ۱۳۹۰) و اگر برای مقابله با این مشکل تصمیمات لازم گرفته نشود در آینده نزدیک سیستم‌های بازنشستگی در ایران با مشکلات مالی فراوانی برای پرداخت مستمری بازنشستگان روبه‌رو خواهند شد .

۹٫ 7-2- پیشینه پژوهش:

۱۰٫ 1-7-2- پیشینه خارجی:

برگ۱ (۱۹۹۶) در تحقیق با عنوان “توزیع سنی، ذخیره و مصرف در سوئد” به بررسی رابطه‌ی بین ساختار سنی و مصرف کل و ترکیب پس‌انداز در سوئد پرداخته است، که برای برآورد تابع مصرف از تئوری سیکل زندگی استفاده کرده است. در نهایت او به این نتیجه رسیده است که جمعیت گروه سنی ۲۰ تا ۴۴ و جمعیت گروه سنی ۶۵ سال و بالاتر و همچنین نسبت جمعیت ۶۵ سال و بالاتر به ۲۰ تا ۶۵ سال دادرای اثر مثبت و معنی‌داری بر تابع مصرف بوده‌اند.

بلوم و ویلیامسون۲ (۱۹۹۸) در پژوهشی با عنوان “تغییرات جمعیت‌شناختی و معجزات اقتصادی در آسیای نوظهور” به بررسی تأثیرات ساختار سنی بر رشد اقتصادی آسیای شرقی برای دوره‌ی ۱۹۶۵ تا ۱۹۹۰پرداختند. مطالعه‌ی تجربی آنها برای ۷۸ کشور از قاره‌های آسیایی و قاره‌های غیرآسیایی بود. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که رشد جمعیت فعال در هر کشور،‌ اثر معنی‌دار و مثبتی بر رشد درآمد سرانه‌ی کشورهای فوق دارد در حالی که جمعیت سایر گروه‌های سنی (یعنی ۰تا۱۴ سال و بالای ۶۵ سال) اثر منفی بر رشد اقتصاد دارد.

آبه و همکاران۳ (۱۹۹۹)در تحقیقی تحت عنوان “جابه‌جایی کارگران در ژاپن و چین” با‌ استفاده از روش آمارگیری پی بردهاند که نیروی‌کار مسنتر تمایل به همکاری کمتری نسبت به نیروی‌کار جوانتر دارد. بنابراین سالمندی جمعیت ممکن است هزینه‌های اقتصادی را صرفاً به‌دلیل تحرک کمتر نیروی‌کار افزایش دهد. این موضوع مانع از برخورد مناسب و تنظیم شوک‌های برونزای اقتصادی میشود.

بهرمن و همکاران۱ (۱۹۹۹) در مطالعه‌ای با عنوان “توزیع در خانه و خانواده” به بررسی رابطه‌ی میان میانگین سنی و چندین متغیر کلان اقتصادی (نظیر نرخ پس انداز داخلی، سرمایه سرانه هر کارگر، GDP سرانه، مخارج دولتی مانند آموزش و پرورش، بهزیستی و….) برای ۱۶۴ کشور دنیا با استفاده از روش اقتصاد سنجی داده‌های تابلویی پرداخته‌اند. نتایج بدست آمده نشان‌دهنده این است که، متغیرهای کلان اقتصادی تحت تأثیر ساختار سنی جمعیت قرار می‌گیرند، اما این نقش به میزان زیادی به ساختارهای اقتصادی و مالی نظیر بازارهای مالی، درجه باز بودن تجاری و بی ثباتی در اقتصاد کلان وابسته است.

لینده و مالمبرگ۲ (۱۹۹۹) در مقاله‌ای با عنوان “اثرات ساختار سنی و رشد در OECD” به بررسی ساختار سنی جمعیت بر رشد اقتصادی ۲۳ کشور عضو (OECD) طی دوره‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۹۰ پرداخته است. وی در راستای تحقیق خود گروه‌های سنی ۱۵تا ۳۰ سال، ۲۹ تا ۵۰ سال، ۴۹ تا ۶۵ سال و در نهایت گروه سنی بالای ۶۵ سال را در نظر گرفته است. نتایج بدست آمده نشان دهنده‌ی اثر منفی جمعیت گروه سنی بالا ۶۵ سال و اثر مثبت سایر گروه‌های سنی بر روی رشد اقتصادی کشور‌های مدنظر می‌باشد.

گراداستین و کاگانویچ۳ (۲۰۰۳) در پژوهشی با عنوان “پیری جمعیت و آموزش‌های مالی” به بررسی توزیع سنی بر تابع مصرف بلندمدت در دوره‌ی ۱۹۶۵ تا ۱۹۹۶ پرداختند. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که، سالمندی جمعیت در سطوح درآمدی برابر منجر به کاهش مصرف سرانه شده است.

جان و راجوس۱(۲۰۰۵) در پژوهشی با عنوان “درآمد چرخه زندگی، تبعات جانبی آن و بازنشستگی” به‌صورت تحقیق کیفی در اسپانیا به بررسی تأثیر سن بر هزینه‌های نظام بازنشستگی پرداخته‌اند. نتایج آن‌ها نشان می‌دهد که تأثیر سن بر ثبات نظام تأمین اجتماعی به نرخ جایگزینی نیروی‌کار در سنین مختلف بستگی دارد و همچنین برای حفظ نظام بازنشستگی در اسپانیا نیاز به تنظیم مالیات می‌باشد.

دگر۲ (۲۰۰۸) در مقاله “اصلاحات بازنشستگی تحت یک مدل نسل‌های همپوشان در نظام تأمین اجتماعی” با استفاده از مدل نسل‌های همپوشان(OLG) ۶ دوره‌ای به بررسی اثرات کاهش نرخ جایگزینی در نظام تأمین اجتماعی ترکیه می‌پردازد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که ذخیره سرمایه، مصرف و پس‌انداز افراد در بلندمدت به‌ علت کاهش نرخ جایگزینی افزایش می‌یابد. در واقع، پس از اعلام کاهش نرخ جایگزینی در نظام تأمین اجتماعی، نسل‌های شاغل موجود اقدام به افزایش پس‌انداز می‌کنند تا بتوانند در دوران سالمندی سطح مصرف خود را در حد مطلوب نگه دارند. از آن‌جایی‌که ذخیره سرمایه مجموع پس‌انداز عوامل جامعه در نظر گرفته می‌شود، با اجرای سیاست کاهش نرخ جایگزینی در بلندمدت، مقدار ذخیره سرمایه افزایش می‌یابد که این خود باعث کاهش نرخ بهره در بلندمدت می‌شود.

لینده و مالبرگ۳ (۲۰۰۹) در پژوهشی با عنوان “رشد اقتصادی اتحادیه اروپا و ساختار سنی جمعیت” به بررسی رشد اقتصادی اتحادیه اروپا و ساختار سنی جمعیت در کشورهای (OECD) اتحادیه اروپا به جز لوکزامبورگ طی سال‌های ۱۹۵۰ تا ۲۰۰۴ با استفاده از روش (OLS) به این نتایج رسیداند که، نرخ رشد برای تولید ناخالص واقعی هرکارگر با جمعیت گروه سنی ۵۰ تا ۶۴ سال رابطه مثبت دارد و از طرف دیگر نرخ رشد برای تولید ناخالص واقعی هرکارگر با جمعیت گروه سنی ۶۵ سال و بالاتر رابطه منفی دارد.

گوبل و زویک۱ (۲۰۱۱) در پژوهشی با عنوان “سن و بهره‌وری: بخش تفاوت” به مطالعه‌ی سن و بهره‌وری پرداخته است، در این پژوهش با بهره‌گیری از اطلاعات کشور آلمان طی سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۵ و با استفاده از نرم افزار (GMM) در نهایت به این نتیجه رسیده‌اند که بهره‌وری نیروی‌کار در گروه‌های سنی ۵۰ تا ۵۵ و ۵۵ تا ۶۹ بر بهره‌وری بخش تولید و بخش خدمات و بخش کارگران ذوب آهن تأثیری ندارد.

سیلیوراستاوز و دیگران۲ (۲۰۱۱) در مقاله‌ای با عنوان “آیا سالمندی باعث تغییر ساختار می‌شود؟” با استفاده از داده‌های پانل به بررسی تغییرات ساختار اقتصاد ناشی از سالمندی جمعیت پرداخته‌اند. آن‌ها با توجه به ثابت نگه‌داشتن اثرات درآمد سرانه، سهم هزینه‌های تولید، اندازه جمعیت، سهم هر بخش در تولید و سایر متغیر‌های مربوطه، به این نتیجه رسیده‌اند که افزایش سالمندی نقش معناداری در سهم بخش‌های مختلف اقتصاد دارد. آن‌ها اعتقاد دارند که سالمندی جمعیت باعث کاهش در نیروی‌کار در بخش کشاورزی، معدن، ساخت‌وساز و صنایع معدنی و از طرفی باعث افزایش اشتغال و نیروی‌کار در بخش‌های ارتباطات، خدمات شخصی و اجتماعی و همچنین بخش مالی می‌شود.

تتساگن و همکاران۳ (۲۰۱۳) در مطالعه‌ای با عنوان “تغییرات جمعیت‌شناسی، سیاست مالی و رشد اقتصادی: نظریه و شواهد” به بررسی تغییرات جمعیتی، سیاست‌های مالی و رشد اقتصادی پرداختند. مطالعه‌ی آن‌ها چهارچوب زمانی خاصی ندارند و به صورت مداوم می ‌باشد و از داده‌های کشورG7 استفاده شده است. نتایجی که آنها بدست آورده‌اند نشان می‌دهد که بین نرخ مالیات و نرخ تولد رابطه U معکوس وجود دارد و امید به زندگی بیشتر منجر به نرخ مالیات بیشتر می‌شود.

هانسن و لانستروپ۱(۲۰۱۳)در پژوهشی با عنوان “افزایش امید به زندگی و رشد اقتصادی در قرن ۲۰” بااستفاده ازسیستم معادلات همزمان پانل و بر اساس داده‌های ۳۵ کشور برای کشور دانمارک نشان دادهاند که افزایش سن بازنشستگی قانونی به خودی خود موجب افزایش طول عمر نیروی‌کار میشود و پساندازممکن است کاهش یابد.

وربیک و اسپراک۲ (۲۰۱۴) در مطالعه‌ای با عنوان “جمعیت سالخورده و حقوق بازنشستگی عمومی: شواهد تئوری و کلان اقتصادی”‌ با تأکید بر این مسئله که سالمندی جمعیت در کشورهای مختلف باعث ایجاد فشار و منجر به عدم تعادل در هزینه‌های بازنشستگی عمومی خواهد شد، به مطالعه‌ی سالخوردگی جمعیت و حقوق بازنشستگی پرداخته‌اند. آن‌ها مدلی را طراحی کرده‌اند که در آن سرمایه انسانی درون‌زا در نظر گرفته شده است و در این مدل از داده‌های مربوط به ۳۳ کشور در دوره‌ی زمانی ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۸ استفاده کرده‌اند. در نتیجه به این نتایج رسیده‌اند که افزایش در سن بازنشستگی و افزایش جزئی در نرخ باروری باعث کاهش هزینه‌های مربوط به سن می‌شود. علاوه بر این، افزایش نرخ جایگزینی را برای کاهش فقر را در میان افراد سالمند پیشنهاد می‌کنند، با این حال محققان معتقدند با افزایش فشار بر بدهی‌های عمومی پایداری مالیه عمومی را به خطر می‌اندازد.

لیسنکوا و بورنوکوا۳ (۲۰۱۵) در پژوهشی تحت عنوان “اثرات سالمندی جمعیت بر نظام بازنشستگی بلاروس” با استفاده از مدل (OLG) ۸۴ دورهای به شبیهسازی و پیشبینیهای احتمالی اصلاحات در نظام بازنشستگی بلاروس پرداخته است. نتایج تخمین آنها نشان میدهد که سالمندی جمعیت منجر به کاهش ۱۶ درصدی تولید ناخالص داخلی تا سال ۲۰۵۰ خواهد شد. اما یکی از عواقب فاجعهآمیز سالمندی جمعیت کسری مداوم در نظام بازنشستگی است.

۱۱٫ 2-7-2- پیشینه داخلی:

لهسایی‌زاده (۱۳۸۱) با همکاری مرکز مطالعات بین المللی جمعیت در شیراز و کانادا تحقیقی با عنوان “ساخت سنی” بر روی شاخص‌های جمعیت در کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته و به‌طور خاص در ایران انجام داده است. وی به این نتیجه رسیده است که، کشورهای توسعه نیافته مانند ایران که اغلب ساخت سنی آن‌ها جوان است دارای هزینه‌های مصرفی، بهداشتی، آموزشی و غیره بالایی می‌باشند، اما کشورهای توسعه یافته با ساختار جمعیت سالمند بیشتر منابع به صورت هزینه‌های بهداشتی، درمانی و مصرفی به سالمندان و بازنشستگان اختصاص داده می‌شود.

عرب‌مازار و کشوری‌شاد (۱۳۸۴) در تحقیقی با عنوان “تاثیر ساختار سنی جمعیت یر رشد اقتصاد” به بررسی ساختار سنی جمعیت بر رشد اقتصاد در دوره ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۸ پرداخته و با وارد کردن ساختار سنی جمعیت به طور مستقیم در مدل رشد به این نتیجه رسیده‌اند که یک درصد رشد نسبت جمعیت ۱۵ تا۲۶ سال به کل جمعیت در بلند مدت، باعث ۲۷/۱ درصد رشد GDP سرانه خواهد شد.

بیرجندی (۱۳۸۵) در پژوهشی با عنوان “بررسی اثر ساختار سنی جمعیت بر تقاضای پول” به بررسی تأثیر ساختار سنی جمعیت بر تقاضای پول در ایران پرداخته است. برای دسترسی به نتایج تجربی از تکنیک خودتوضیحی با وقفه‌های گسترده ( ARDL) و داده‌های سالیانه ۱۳۴۸ تا ۱۳۸۳ استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان‌دهنده‌ی وجود یک رابطه‌ی بلند مدت بین متغیرهای جمعیتی و تقاضای پول است.

محمدزاده و احمدزاده (۱۳۸۵) در مقاله‌ای با عنوان “بررسی اثر ساختار سنی جمعیت روی تابع بلندمدت مصرف” به این نتیجه رسیده‌اند که اثرگذاری متغیرهای سنی بر تابع مصرف متفاوت است به طوری که برای متغیرهای جمعیت گروه سنی ۶۵ سال و بالاتر و بار تکفل، نظریه‌ی سیکل زندگی مودیگلیانی تأیید می‌شود و در گروه‌های دیگر جمعیت گروه سنی ۱۵ تا ۲۹ سال دارای اثرگذاری بیشتر و گروه سنی ۴۵ تا ۶۵ سال نیز دارای اثرگذاری کمتری یر مصرف هستند.

میرزائی و همکاران (۱۳۸۶) در پژوهشی تحت عنوان “جمعیتشناسی در ایران بر اساس سرشماری سالهای ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵” به بررسی پدیده سالمندی و پیامدهای ناشی از آن پرداختهاند. آن‌ها به این نتیجه دست یافته‌اند که با توجه به آهنگ پرشتاب کاهش باروری ایران طی دو دهه اخیر، پیشبینی میشودکه حرکت به سمت سالمندی جمعیت تسریع میشود و شروع قرن ۱۵ هجری سرآغاز روند رو به افزایش جمعیت سالمند در ایران می‌باشد.

مهرگان و رضایی (۱۳۸۸) در پژوهشی با نام “اثرساختار سنی بر رشد اقتصادی” به بررسی تأثیر ساختار سنی جمعیت بر رشد اقتصادی تمام دنیا پرداخته‌اند. آنها بدین منظور از داده‌های ۱۷۱ کشور در دوره‌های ۳۹ ساله (۱۹۶۶تا۲۰۰۴) استفاده کرده‌اند. یافته‌های آن‌ها نشان‌دهنده‌ی تاثیرپذیری بالای رشد اقتصادی از متغیرهای جمعیتی است. به‌طوری که رشد جمعیت، نسبت جمعیت زیر ۱۵ سال به کل جمعیت و بار تکفل سنین جوان دارای اثر منفی و نسبت جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال به کل جمعیت، نسبت جمعیت ۶۵ سال و بالاتر به کل جمعیت و بار تکفل سنین سالمند دارای اثر مثبت بر رشد اقتصادی است. همچنین، نتایج نشان می‌دهد که نرخ رشد جمعیت زیر ۱۵ سال بیشترین و نرخ رشد جمعیت فعال (یعنی ۱۵ تا ۶۴ سال) کم‌ترین اثر بازدارندگی را بر رشد اقتصادی داشته‌اند.

دشتبان و همکاران (۱۳۹۰) در پژوهشی با عنوان “شبیه سازی یک الگوی نسل‌های همپوشان ۵۵ دوره‌ای با رویکرد بهسازی نظام بازنشستگی ایران” با بکارگیری روش پیشنهادی کوتلیکوف وآیورباخ به بررسی نظام بازنشستگی در ایران پرداخته‌اند. نتایج آن‌ها نشان می‌دهد که رفتار مصرف-پس‌اندار بهینه فردی تحت نظام‌های بازنشستگی مختلف تغییر می‌کند و انتقال به نظام بازنشستگی جدید در مقایسه با نظام بازنشستگی قدیمی، افزایش مصرف، تولید، درآمد بالاتر نیروی‌کار را در پی دارد که این عوامل باعث افزایش انگیزه جهت کامل نمودن دوران خدمت و افزایش سن بازنشستگی می‌شود.

اردلان (۱۳۹۰) به مطالعه‌ی “اثرسالمندی بر تأمین مالی نظام بازنشستگی در ایران” با استفاده از رویکرد تعادل عمومی پویا-مدل نسلهای همپوشان (OLG) پرداخته است. نتایج حاکی از آن است که کاهش در نرخ رشد جمعیت به منزله‌ی کاهش در عرضه نیروی‌کار بوده که موجب افزایش نسبت سرمایه به نیروی‌کار و منجر به کاهش هزینه استفاده از سرمایه به کاهش نرخ بهره و افزایش نرخ دستمزد میگردد. بنابراین تغییرات جمعیتی، اولویتهای رفاهی را تهدید کرده و موجب ایجاد نابرابری بین نسلی میشود.

راغفر و همکاران (۱۳۹۱) به بررسی “اثر سالمندی بر رشد اقتصادی” پرداختهاند که بر مبنای تابع تولید کاب-داگلاس و روش حداقل مربعات معمولی (OLS) میباشد. نتایج نشان‌دهندهی اثر مثبت سرمایه و نیروی‌کار فعال و اثر منفی نیروی‌کار بازنشسته بر رشد اقتصادی است، اگر رشد سالمندی یک درصد افزایش یابد، با توجه به ثبات سایر شرایط به‌طور متوسط رشد اقتصادی ۰۱/۰ درصد کاهش مییابد.

محمدپور و همکاران (۱۳۹۲) در پژوهشی با عنوان “بررسی اثر ساختار سنی جمعیت بر رشد اقتصادی ایران” با توجه به اهمیت نقش جمعیت در رشد اقتصاد، به بررسی اثر ساختار سنی بر رشد اقتصاد کشور با استفاده از روش خود توضیحی با وقفه‌های گسترده (ARDL) و با استفاده از نرم‌افزار (Microfit) برای دوره‌ی سنی ۱۳۴۵ تا ۱۳۸۸ پرداخته‌اند. در نهایت به این نتیجه رسیده‌اند که در روابط بلند مدت اثر منفی رشد جمعیت بر رشد اقتصادی کشور است. در مورد اثرگذاری جمعیت بر رشد اقتصادی، افزایش جمعیت در طول ۳ دهه اخیر سبب شده رشد اقتصادی تحت‌الشعاع قرار گیرد و در نهایت شاخص‌های اقتصادی سرانه تغییر چندانی نکنند؛ بطوریکه می‌توان این‌گونه گفت که نرخ رشد کلی جمعیت و نرخ رشد جمعیت فعال بر روی نرخ رشد درآمدسرانه منفی است و بقیه متغیرها اثر مثبت و معنی‌داری بر رشد اقتصادی کشور در بلند مدت دارند.

دشتبان و جباری (۱۳۹۳) در مقاله‌ای با عنوان “ارئه نظام بازنشستگی اندوخته جزئی به عنوان یک نهاد مالی در قالب یک الگوی نسل‌های همپوشان ۵۵ دوره‌ای” به منظور بهسازی نظام بازنشستگی از پرداخت جاری به اندوخته جزئی به شبیه‌سازی الگوی نسل‌های همپوشان ۵۵ دوره‌ای می‌پردازد.

یافته‌های حاصل از شبیه‌سازی حاکی از این است که نظام بازنشستگی اندوخته جزئی علاوه بر افزایش دارائی‌های مالی فردی برای اقتصاد، انباشت سرمایه فیزیکی بالاتری نسبت به نظام بازنشستگی پرداخت جاری به‌همراه دارد. همچنین انتقال به نظام بازنشستگی جدید علاوه بر سطوح بالاتر مصرف ملی، رشد اقتصادی و درآمد ملی بالاتر را برای اقتصاد به‌همراه دارد.

اکبربیگی و راغفر (۱۳۹۳) به مطالعه‌ی “تأثیر تغییرات نرخ جایگزینی در صندوق بازنشستگی تأمین اجتماعی بر موجودی سرمایه، عرضه‌ی نیروی‌کار و پس‌انداز” با استفاده از روش نسل‌های همپوشان (OLG) ۶ دوره‌ای پرداخته‌اند. یافته‌های آن‌ها نشان می‌دهد که پس از کاهش نرخ جایگزینی در صندوق بازنشستگی تأمین اجتماعی، با توجه به آینده‌نگری افراد و جبران کاهش مستمری، عرضه‌ی نیروی‌کار شاغلین افزایش یافته و به تبع آن پس‌انداز فردی و موجودی سرمایه کل نیز افزایش می‌یابد. نتیجه این امر باعث رونق در تولید، رشد تعداد شاغلین و ورودی‌های صندوق بازنشستگی می‌شود

باسخا و همکاران (۱۳۹۳) در پژوهشی با عنوان “پیری جمعیت و تهدید بیماری هزینه‌ای بامول در بخش سلامت ایران” با استفاده از داده‌های مربوط به سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۹معتقدند که، افزایش جمعیت سالمند در کشور بخش بزرگی از تولید ناخالص داخلی را به سمت فعالیت‌های درمانی و بهداشتی انتقال می‌دهد و روش مقابله با این پدیده را استفاده از تکنولوژی برای بالا بردن کارایی نیروکار و افزایش بهره‌وری در بخش سلامت می‌دانند.

قیصری و سالاروند (۱۳۹۴) در مقاله‌ای با نام “تأثیر ساختار سنی جمعیت بر پس‌انداز و مصرف در ایران” به بررسی میزان تأثیر ساختار سنی بر پس‌انداز ملی و مصرف در ایران پرداخته است. داده‌های مورد استفاده، از نوع داده‌های سری زمانی سالانه و برای دوره‌ی زمانی ۱۳۵۴ تا ۱۳۸۹ می‌باشد، در الگو مورد نظر متغیر جمعیتی لحاظ شده و ضرایب آن را با استفاده از روش حداقل مربعات معمولی (OLS) برآورد کرده‌اند. نتایج بدست آمده نشان‌دهنده‌ی این است که، ساختار سنی جمعیت عامل موثری در شکل‌گیری میزان پس انداز و مصرف افراد جامعه است. افزایش نسبت جمعیت افراد بین ۰ تا ۱۵ سال و ۶۵ سال به بعد در جامعه پس انداز ملی را کاهش می‌دهد و مصرف را افزایش می‌دهد در مقابل افزایش جمعیت در گروه سنی ۲۵ تا ۶۴ سال باعث افزایش پس‌انداز ملی می‌گردد.

باسخا و همکاران (۱۳۹۴) در پژوهشی تحت عنوان “تأثیر سالمندی جمعیت بر رشد اقتصاد غیرنفتی ایران” بر اساس داده‌های سال‌های ۱۳۴۶ تا ۱۳۹۰ و با استفاده از نرم‌افزار متمتیکا به‌بررسی میزان تأثیر سالمندی بر رشد اقتصاد غیرنفتی پرداخته‌اند. آن‌ها به این نتیجه دست یافته‌اند که با توجه به اثرات بلندمدت سالمندی جمعیت بر رشد اقتصادی، سیاست‌های اصلاح نظام اشتغال و بازنشستگی، تثبیت نرخ رشد جمعیت در نرخ بهینه و مهم‌تر از آن‌ها توجه به انباشت سرمایه، بسیار حیاتی به‌نظر می‌رسد.

نیکوقدم و همکاران (۱۳۹۴) در پژوهشی با عنوان “بررسی اثرگذاری تغییرات ساختار سنی جمعیت بر درآمد سرانه در ایران” به تفکیک کانال‌های اثرگذاری و با استفاده از روش خود رگرسیون با وقفه‌های توزیعی برای دوره‌ی ۱۳۴۷ تا ۱۳۸۹ به بررسی ساختار سنی جمعیت بر درآمد سرانه در ایران پرداخته‌اند. در این پژوهش مهم‌ترین کانال‌های اثرگذاری را مورد شناسایی قرار داده و سپس با توجه به ادبیات رشد نئوکلاسیک به طراحی و استخراج مدل تجربی پرداخته‌اند، که نشان دهنده‌ی رابطه‌ی متغیرهای ساختار سنی جمعیت با درآمد است. نتایج این پژوهش حاکی از کشش مثبت درآمد سرانه نسبت به عرضه نیروی‌کار (به عنوان کانال مستقیم اثرگذاری تغییرات ساختار سنی جمعیت بر درآمد سرانه) می‌باشد. همچنین بررسی اثرات تغییر در سهم جمعیت گروه‌های سنی ۳ گانه از طریق کانال‌های غیر مستقیم اثرگذاری (کانال‌های پس‌انداز، سرمایه انسانی و مخارج دولت) حاکی از کشش مثبت درآمد سرانه نسبت به افزایش سهم جمعیت در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال و کشش منفی درآمد سرانه نسبت به افزایش سهم جمعیت در دو گروه سنی زیر ۱۵ سال و ۶۵ سال و بالاتر از طریق کانال‌های فوق می‌باشد.

میرزایی و همکارا (۱۳۹۶)در پژوهشی با عنوان “سالخوردگی جمعیت در ایران و هزینه‌های رو به افزایش بهداشت و درمان” با استفاده از داده‌های بخش جمعیت سازمان ملل متحد و داده‌های هزینه و درآمد خانوار و به کمک روش شبه تابلویی و با کمک نرم افزار (STATA) به تجزیه و تحلیل داده‌ها پرداخته اند. همچنین برای تعدیل مقدار هزینه‌ها نسبت به بعد خانوار و سن افراد خانوار، از شاخص مقیاس معادل۱ و به منظور تورم‌زدایی از سطح هزینه‌ها در سال‌های مختلف از شاخص قیمت مصرف کننده استفاده شده است، و در نهایت به این نتیجه رسیده‌اند که افراد در طول چرخه‌ی زندگی همواره درصدی از هزینه‌ی کل خود را به بهداشت و درمان اختصاص داده‌اند، اما درصد این تخصیص در سنین مختلف متفاوت است؛ به نحوی که افزایش سن و به ویژه در دوران سالمندی، تقاضا در بخش هزینه‌های بهداشت و درمان افزایش قابل توجهی خواهد داشت. همچنین در سطح کلان، باتوجه به افزایش درصد سالمندی در جمعیت ایران طی چند دهه آینده، سهم هزینه‌های بهداشت و درمان از هزینه کل افزایش خواهد یافت.

7-2-جمع بندی فصل:

هدف مورد نظر در فصل حاضر ارائه مباحثی در باب سالمندی جمعیت، پیامدهای آن و تأثیر برنظام بازنشستگی در آینده است. چراکه ایران در حال حاضر کشوری است که در آستانه سالمندی جمعیت قرار دارد و اگر این روند جدید ساختار سنی در ایران به درستی و با تدبیر مدیریت شود و سیاست‌های مناسب با شرایط گرفته شود می‌توان آن را مدیریت کرد و علاوه بر این ابعاد مختلف توسعه‌ای را بهبود بخشید ولی اگر در مدیریت این پدیده ضعیف عمل شود در چند دهه آینده کشورمان با تهدیدها و چالش‌ها و مسائل مربوط با این پدیده روبه‌رو خواهد شد. لذا در این فصل ابتدا به بررسی ساختار سنی ایران و پیامدهای ناشی از آن پرداخته شده است، سپس ارتباط بین سالخوردگی جمعیت با نظام بازنشستگی را مورد بررسی قرار داده‌ایم و در نهایت به برخی از مطالعات خارجی و داخلی انجام شده در پیرامون موضوع مورد بحث پرداخته شده است.

آنچه که با بیان این موارد در این فصل قابل ذکر است این نکته است که با استناد به آن‌ها بتوان موضوع مورد بحث را در قالب ساختار سیستم بازنشستگی ایران مورد بررسی قرار داد.

۱ pay-as-you-go

۱Barry

۱ در این نوع سیستم، حقوق بازنشستگی از محل دریافت کسورات بازنشستگی شاغلان فعلی تأمین می‌شود (خورسندی و افسری، ۱۳۹۶).

۱Peterson

۲MacClar

۱ Lisenkova & Bornukova

۱Samuelson & Diamond

۲ Belanchard & Fisher

۱Alders & broer

۱ نسبت وابستگی سالمندان از تقسیم افراد بالای ۶۵ سال یا بالاتر به جمعیت فعال ۶۵- ۱۵به‌دست می‌آید.

1Sielgel & Swanson

۱Shryock & siegle

۱ Carl at el.

۲ Kinsella at el

۱Defined Benefit (DB)

۲Defined Contribution (DC)

۱Sun

۱berg

۲ Bloom &Wiliamson

۳ Abe at el

۱ behrman at el

۲ Lindeh & Malmberg

۳ Gradastein & Kaganovich

۱ Juan A. Rojas

۲ Deger

۳ Lindh & Malmberg

۱ Gobel&Zwick

۲ Siliverstovs at el.

۳ Tetsugen at el

۱ Hansen & Lønstrup

۲ Verbic&Spruk

۳ ۱Lisenkova & Bornukova

۱Equivalent scale

منابع داخلی:

ادیب نیا، الهام (۱۳۹۰)”بررسی اثر سالمندی جمعیت بر متغیرهای کلان اقتصادی (کاربردی از روش تعادل عمومی نسل های همپوشان)”پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س): دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی
اليزالده، کارلوس (۱۳۸۲)،” نظريه اقتصادي مستمري بازنشستگي” ترجمه دکتر هرمز همايون‌پور، فصلنامه تامين اجتماعي، سال پنجم، شماره ۳
اردلان،زهرا(۱۳۹۰)، “سالمندی وتأمین مالی نظام بازنشستگی در ایران” نامه انجمن جمعیت شناسی ایران، شماره۱۲، ص۱۶۳-۱۴۲
باسخا، مهدی؛ یاوری، کاظم؛ صادقی، حسین؛ ناصری، علیرضا (۱۳۹۳) “نگاهی بر آثار پدیده سالمندی” سالمند: مجله سالمندی ایران، شماره ۱
باسخا، مهدی؛ یاوری، کاظم؛ صادقی، حسین و ناصری، علیرضا (۱۳۹۴)، “تأثیر سالمندی جمعیت بر رشد اقتصاد غیر نفتی ایران” مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، شماره ۲.
خورسندی، مرتضی؛ افسری، علی (۱۳۹۵) “تأثیر نرخ زاد و ولد بر پایداری سیستم بازنشستگی در قالب الگوی نسل‌های همپوشان دو دوره‌ای: مورد ایران” فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره ۷۱
دشتبان فاروجی، مجید؛ جباری، امیر (۱۳۹۵) “سیاست پولی و مالی بهینه در ایران بر اساس الگوی نسل‌های همپوشان” فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، شماره‌ی ۷۷
دشتبان، مجید؛ صمدی، سعید؛ دلالی اصفهانی، رحیم؛ فخار، مجید و عبدالله میلانی، مهنوش (۱۳۹۰) “شبیه سازی یک الگوی نسل های همپوشان ۵۵ دوره ای بارویکرد بهسازی نظام بازنشستگی ایران” فصلنامه تحقیقات مدل سازی اقتصادی، شماره‌ی ۲
دین محمدی، مصطفی (۱۳۸۷) “ارائه الگویی برای تخصیص بهینه منابع گاز طبیعی ایران” رساله دکترا، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان
دارابی، سعدالله؛ ترکاسرند، محمد، لطیفی، غلام رضا(۱۳۹۱) “پیامدهای اقتصادی-اجتماعی سالخوردگی جمعیت در ایران” کتاب علوم اجتماعی
دشتبان، مجید؛ جباری، امیر (۱۳۹۳) “ارائه نظام بازنشستگی اندوخته جزئی به عنوان یک نهاد مالی در قالب یک الگوی نسلهای همپوشان ۵۵ دوره ای” دو فصل نامه اقتصاد و توسعه منطقه ای، شماره ۷
روغنی زاده، مصطفی (۱۳۸۴) “تحلیل ریاضی بر وضعیت صندوق های بازنشستگی ایران و طراحی سیستم بهینه برای صندوق های یاد شده” سازمان بازنشستگی کشوری، ناشر صحفی
راغفر، حسین؛ موسوی،میرحسین و کاشانیان، زهرا (۱۳۹۱) “اثر پدیده سالمندی بر رشد اقتصادی” معرفت فرهنگی اجتماعی، شماره‌ی ۱۳
راغفر، حسین و اکبربیگی، سپیده (۱۳۹۴) “تأثیر تغییرات نرخ جایگزینی در صندوق بازنشستگی تأمین اجتماعی بر موجودی سرمایه، عرضه نیروکار و پس انداز” فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، شماره ۷۵
زین الحاجلو، اکبرعزیزی؛ امینی، ابوالقاسم؛ تبریزی، جعفرصادق (۱۳۹۴)” پیامدهای سالمندی جمعیت در ایران با تأکید بر چالش روزافزون نظام سلامت” انتشارات تصویر سلامت، دوره ۶ شماره ۱
زاده غلام، زهرا (۱۳۸۸) “آینده بازنشستگی؛ نسل جدید سالمندی” واحد مطالعات و تحقیقات بیمه ای موسسه حسابرسی صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان بازنشستگی کشوری
سیدمیرزایی، محمد (۱۳۸۶) “ملاحظاتی پیرامون ابعاد سالمندی با نگاهی به تجربه ژاپن” تهران، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره ۵۳
شمیری، سعید؛ سالاروند، نسرین (۱۳۹۴) “تأثیر ساختار سنی جمعیت بر پس انداز و مصرف در ایران” کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در مدیریت، حسابداری و اقتصاد، استانبول، موسسه مدیران ایده پرداز، پایتخت ایلیا
کریم‌زاده، مصطفی و همکاران (۱۳۹۰) “مسیر بهینه سرمایه‌گذاری، مصرف و تولید ناخالص ملی: کاربرد الگوی رمزی تعمیم یافته در اقتصاد ایران” فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، شماره ۴
کاوند، حسین (۱۳۸۸) “ارزیابی اثرات سیاستهای پولی در اقتصاد ایران در قالب یک مدل عمومی پویای تصادفی نئ.کینزی” فصلنامه پول و اقتصاد، شماره ۳
صادقی، مسعود؛ عمادزاده، مصطفی (۱۳۸۲) “برآورد سهم سرمایه انسانی در رشد اقتصادی ایران” فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران” شماره ۱۷
ضرغامی، حسین؛ میرزائی، محمد (۱۳۹۴)”سالخوردگی حمعیت در چهار دهه‌ی پیشرو” فصلنامه علمی-پژوهش الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، شماره‌ی ۶
عرب مازار، عباس؛ کشوری شاد، علی (۱۳۸۴) “بررسی اثر تغییر ساختار سنی بر رشد اقتصادی” فصلنامه پژوهش های اقتصادی، شماره ۱۵
قیصریان، اسحاق(۱۳۸۸)”«بررسی ابعاد اجتماعی، اقتصادی پدیده سالمندی در ایران” فصلنامه جمعیت، شماره‌ی ۶۹-۷۰، ص۱-۲۷
قائمی، علی (۱۳۶۹) “خانواده و مسائل سالمندی” تهران، انتشارات انجمن اولیا و مربیان جمهوری، شماره راهنمای کنگره: ۹ر۲ق/۲۳۶۹LB
منصوری بیرجندی، مونا (۱۳۸۵) “بررسی اثر ساختار سنی بر تقاضای پول” پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی: دانشکده علوم
محمدزاده، پرویز؛ احمدزاده، خالد (۱۳۸۵) “بررسی اثر ساخت سنی جمعیت بر روی تابع مصرف بلندمدت” پژوهشنامه اقتصادی، شماره ۶
مهرگان، نادر؛ رضایی، روح الله (۱۳۸۸) “اثر ساختار سنی جمعیت بر رشد اقتصادی” پژوهش های اقتصادی ایران ، شماره ۸۸
محمدپور، غلام رضا؛ دستجردی، بخشی دستجردی، رسول؛ جعفری، سمیه؛ اثنی عشری، هاجر (۱۳۹۲) ” بررسی اثر ساختار سنی بر رشد اقتصادی ایران” دوره ۴۸، شماره ۲
میرزایی، محمد؛ دارابی، سعداله؛ باباپور، میترا (۱۳۹۶)”سالخوردگی جمعیت در ایران و هزینه های رو به افزایش بهداشت و درمان” سالمند: مجله سالمندی ایران، شماره ۲
میرصدری، آزیتا؛ سلیمانی، حمید (۱۳۹۱) “پدیده سالمندی در ایران و پیامدهای آن” ماهنامه علمی تخصصی، صدای جمهوری اسلامی ایران، شماره ۶۵
معیدفر، سعید (۱۳۸۹)”مسائل اجتماعی ایران (جامعه شناسی اقشار و گروه های آسیب پذیر)” ناشر علم، چاپ اول
معماریان مجرب، مریم (۱۳۹۱)”تأثیر کاهش نرخ رشد جمعیت بر برخی متغیرهای اقتصادی” پایان نامه کارشناسی ارشد رشته اقتصاد گرایش توسعه اقتصادی و برنامه ریزی، دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی
میرفلاح نصیری، سید نعمت الله (۱۳۸۶)”مشخصه های جمعیت شناختی سالمندی جمعیت و نماگرهای مربوط در ایران” مجله بررسی های آمار رسمی ایران، شماره ۷۱
محتشمی کاشانی، محبوبه (۱۳۷۲) “بررسی میزان دانش، نگرش و عملکرد پرستاران در مورد مراقبت از بیماران سالمند در بیمارستان های آموزشی تهران” پایان نامه کارشناسی ارشد پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی شهید بهشتی
مرکز آمار ایران (۱۳۹۵-۱۳۳۵)، چکیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵٫
مرکز آمار ایران (۱۳۹۵)، سالنامه آماری کشور، فصل سوم (جمعیت)
مدرسی عالم، زهره (۱۳۹۰) “نگاهی به روش های اصلاح نظام بازنشستگی و چارچوب کلی اصلاح آن در کشور” دفتر تحقیقات و سیاست های تولیدی، مجله اقتصادی-ماهنامه بررسی مسائل و سیاست های اقتصادی، شماره۱۲
میرزایی، محمد؛ دارابی، سعدالله؛ باباپور، میترا (۱۳۹۶) “سالخوردگی جمعیت در ایران و هزینه های رو به افزایش بهداشت و درمان” مجله سالمندی ایران، شماره ۲
محمودی، محمدجواد (۱۳۹۵)”سالخوردگی جمعیت: یک مسئله‌ی اجتماعی جمعیتی” فصلنامه الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، دوره‌ی ۱۹
میر و همکاران (۱۳۹۳)”چالش‌ها و راهکارهای صندوق‌های بازنشستگی در ایران: مطالعه‌ی موردی صندوق بازنشستگی جهاد کشاورزی” فصلنامه‌ی سیاست‌های راهبردی و کلان، شماره ۷.‌
مهرگان، نادر و رضایی، روح الله (۱۳۸۸)”اثر ساختار سنی جمعیت بر رشد اقتصادی” فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، شماره ۳۹
میرزائی، محمد و همکاران (۱۳۸۶)”جمعیت شناسی سالمندان در ایران بر اساس سرشماری سال های ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵” جمعیت سالمندان ایران، سال دوم، شماره‌ی ۵.
نیرومند، محمدرضا (۱۳۸۶) “معرفی طرح های بازنشستگی: طرح های کارفرما- پشتیبان” واحد تحقیقات و مطالعات بیمه ای موسسه حسابرسی، سازمان بازنشستگی کشوری
نیکوقدم، مسعود؛ همایونی فر؛ مسعود؛ هوشمند، محمود؛ سلیمی فر، مصطفی (۱۳۹۴) “بررسی اثرگذاری تغییرات ساختار سنی جمعیت بر درآمد سرانه در ایران به تفکیک کانال های اثرگذاری” سال پانزدهم، پژوهش های رشد و توسعه پایدار، علمی- پژوهشی (وزارت علوم) شماره ۱
یاوری، کاظم؛ باسخا، مهدی؛ صادقی، حسین؛ ناصری، علیرضا(۱۳۹۴) “نگاهی بر آثار اقتصادی پدیده سالمندی” انتشارات سالمند، دوره ۱۰، شماره ۱

foreign resources:

Abe, M., Higuchi, Y., Kuhn, P., Nakamura, M., Sweetman, A (1999). “Worker displacement in Canada and Japan”. In: Kuhn (Ed.), LosingWork,Moving On: International Perspectives on Older Worker Displacement.W.E.Upjohn Institute forEmployment Research, Kalamazoo, Michigan.
Alders,P.,Broer,D.P. (2004). “Ageing, fertility, and growth” Journal of Public Economics 89: 1075_1096.
Barry, Ursula (2010), “Elderly Care in Ireland-Provisions and Providers”, UCD School of social Justice
Berg, L. (1996). “Age distribution, saving and consumption in sweden. Working paper series”, Vol. 22, department of economics Uppsala university.
Borch-Supan, A., Ludwig, A. and Winter, J., (2006). “Autopsy on an Empire: Understanding Mortality in Russia and the Former Soviet Union”, Journal of Economic Perspectives, American Economic Association, vol. 19(1), pages 107-130, Winter.
Bloom, D. E, J. E, Finaly. (2009) “Demographic change and Economic Growth in Asia”, Asian.
Cohen, D. and Soto, M. (2002), “Why Are Poor Countries Poor? A Message of Hope Which Involves The Resolution of The Becherlucas Paradox” CEPR Discution Papers, 3528.
Carl, H., Jamese,G., Adlind, J .(2010). “World population Data sheet, Fewer and Fewer workers to support Ageing population”, available from: http.// www.prb.org/presentations/lowor/ddatasl.eet-presentation.pdf
Deger, Cagacan (2008), “Pension Reform in an OLG Model with Multiple Social Security Systems”, Economic Research Center (erc).
Gobel, C. and Zeick, T. (2011). “Age and Productivity: Sector Differences. Springer Scinence +Business Media”, LLD, DOI 10.1007/s10645-011-9173-6.
Gragstein, M., Kaganovich, M. (2003). “Ageing population and education finance”. Journal of economics XXIV, No. 1, 55-66.
Hansen, Casper Worm & Lønstrup, Lars,(2009). “The Rise of Life Expectancy and Economic Growth in the 20th Century,” Discussion Papers of Business and Economics 16/2013, Department of Business and Economics, University of Southern Denmark.
Jalali-Naini Ahmad R (2003)., “Economic Growth in Iran”: ۱۹۵۰-۲۰۰۰, IRDD, January
Juan A. Rojas (2005), “Life-cycle earnings, cohort size effects and social security: a quantitative exploration”, journal of Public Economics 89 (2005) 465-485.
Katerina Lisencova & Kateryna Bornukova (2015), “Effects of Population Ageing on the Pension System in Belarus”, Beroc.
Kinsella KG, Philips DR. (2005). “Global ageing the challeng of success: population Refrence Bureau”; ۶۰(۱):۵-۴۳
Linde, T., Malmberg, B. (1999). “Age structure effects and growth in the OECD”. ۱۹۵۹-۹۰, Journal of population economics 12(3), 431-449.
Linde, T., Malmberg, B. (2009). “European Union economic growth and the age structure of the population”. Econ Change Restruct 42: 159-187.
Mac Kellar (2003) “Vienna, Year Book of Population, Vienna institute of Demography”.
United Nations Centre ,Populations ageing (2017), www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=56487
Yaari, M. “Uncertain Lifetime, Insurance, and the Theory of the Consume”. Reviwe of Economic Studise, 1965, 32(2), pp.50-137.
Siliverstovs B, Kholodilin K, Thiessen U. (2011). “Does ageing influence structural change? Evidence from panel data”. Economic Systems, 35(2); 244-60. Doi: 10.1016/j.econmod.2007.05.004
Sun, Ying (2007), “General equilibrium analysis of Chinese social security sysrem in an Overlapping generation model”. Santa Barbara, California, UMI Research Press.
Tetsugen, H., Masahiro, A., Shigeyuki, H. (2013). “Demographic changes, fiscal policy and economic growth: theory and evidence”. Kobe university economic review 59 (2013).
Verbic M, Spruk R.(2014). “Ageing population and public pensions: Theory and macroeconometric evidence. Panoeconomics”. ۶۱(۳): ۲۸۹-۳۱۶٫ Doi:10.2298/ PAN1403289V
Werden, G. J., Froeb, L.M. (2002). “Calibrated Economic Models Add Focus, Accuracy, And Persuasiveness to Merger Analysis”. In Swedish Competition Authority (ed). The Pros and cons of Merger Control, 63-82.

Abstract:

Iran is one of the countries in which the salary system in the pension system is the current salary method.One of the main problems of the current salary method is the change in the ratio of active population to retired population (dependency ratio). In Iran, this proportion is steadily decreasing. Because according to the statistical yearbook published in 2016, it is seen that more than 50% of the total population of the country is middle-aged. In fact, Iran is on the verge of becoming older and needs future-centric planning . The purpose of this thesis is to examine the impact of population aging on the retirement system of Iran. So as to reach to the 55-generation overlapping generational model has been calibrated for the Iranian economy according to 2013 statistical data as the starting values. Calibration of the pattern was performed using MATLAB software, R2015b version. The sum of the calibration demonstrates that if the retirement age is not increased until 1435years, the deficit will reach 9 percent of gross domestic product. If the retirement age for women increased to 60 years in 1435, the deficit would be reduced to 7.5 percent of gross domestic product, and if the retirement age for both sexes increased to 65, the budget deficit peaked at only 4 percent of 1440 years. It will be gross domestic product and then approach 2 percent.

Keywords: Pension system, Ageing population, OLG model, pay-as-you-go system










  برای دانلود و مطالعه کامل فایل در قالب فایل ورد قابل ویرایش و پی دی اف کلیک کنید

بزار لایکش کنم لایک

اشتراک گذاری

ارائه خدمات دانشجویی و دانشگاهی ،برگزاری دوره های آموزشی ،چاپ مقاله و کتاب ،مشاوره پایان نامه ارشد و دکتری ،ترجمه تمامی متون فارسی و انگلیسی

اثر سالمندی جمعیت بر نظام بازنشستگی ایران: رویکرد مدل نسل‌های هم‌پوشان

۱٫

۲٫ فصل اول: کلیات و تعاریف تحقیق

۳٫

۴٫

۵٫ -1-1مقدمه:

۶٫ 11-1- کلمات کلیدی:

۷٫ ۱-۱۱-۱- سیستم بازنشستگی:

۸٫ 3-2-سالمندی جمعیت:

۹٫ 7-2- پیشینه پژوهش:

۱۰٫ 1-7-2- پیشینه خارجی:

۱۱٫ 2-7-2- پیشینه داخلی:

برچسبها

مطالب مرتبط

لغو پاسخ